Braniewo - miasto sakralnych zabytków
Braniewo (niem. Braunsberg) to miasto położone na Równinie Warmińskiej, nad rzeką Pasłęką. Jest ono najstarszym warmińskim miastem (powstało ok. 1240 r., a prawa miejskie uzyskało w 1254 r.), było pierwszą stolicą Warmii i siedzibą biskupów warmińskich. Podczas II wojny światowej Braniewo zostało zniszczone w 85%, a następnie splądrowane przez Armię Radziecką. Starego miasta nigdy nie odbudowano, a szkoda, bo wiele cennych zabytków znikło z powierzchni ziemi (np. ratusz, tzw. Kamienny Dom i kościół gimnazjalny, na którego miejscu stoi obecnie nowe skrzydło Liceum Hosianum) lub pozostały po nich jedynie ruiny (np. Zamek Biskupi). W historycznych publikacjach dotyczących Braniewa dzień 5 lutego 1945 r. nazywa się braniewskim czarnym dniem, ponieważ to właśnie wtedy zostało zburzonych wiele staromiejskich budynków.
Do końca XVIII w. Braniewo było portem handlowym. Obecnie miasto bierze udział w projekcie "Pętla Żuławska – rozwój turystyki wodnej", dzięki któremu będzie można bez schodzenia na ląd przepłynąć z Gdańska przez Malbork i Elbląg do Krynicy Morskiej. W Braniewie budowana jest przystań żeglarska, która pozwoli na cumowanie w mieście jachtów i małych łodzi. Dostęp do przystani drogą wodną możliwy będzie z Zalewu Wiślanego przez port w Nowej Pasłęce.
Na zwiedzenie miasta będziemy potrzebować nawet kilku dni, ponieważ zabytków jest tam wiele. W samym zoo, które jest najmniejszym w Polsce, można spędzić kilka godzin. Najważniejsze zabytki miasta to:
- Wieża bramna pozostała po dawnym Zamku Biskupim wzniesionym pod koniec XIII w. Zamek spłonął w 1945 r., a ruiny rozebrano ok. 1958 r.
- Barokowe Sanktuarium Podwyższenia Krzyża Świętego. Większość wyposażenia kościoła pochodzi z czasów jego budowy. Ołtarze, ambona, chór muzyczny, konfesjonał, lichtarze, ozdobne kraty utrzymane są w jednorodnym późnobarokowym stylu. Są tu dzieła znanych warmińskich artystów. Na skraju klasztornego parku usytuowana jest Droga Krzyżowa, której budowę rozpoczęto w 2000 r.
- Kaplica św. Rocha z 1711 r. mieszcząca się na cmentarzu
- Kolegium Jezuitów (Collegium Hosianum), które jest jedną z najważniejszych szkół jezuickich w Polsce. Założone zostało przez kardynała Stanisława Hozjusza. Po kasacie zakonu jezuitów w 1780 r. Kolegium przekształcono w Królewskie Gimnazjum Akademickie, które w 1818 r. przemianowano na akademię teologiczną, nazwaną w 1821 r. Liceum Hozjanum. W 1912 r. szkole przyznano prawa wyższej uczelni państwowej. Przed 2 lata profesorem był tam jezuita, św. Andrzej Bobola.
- Kościół św. Trójcy z XVI w., który obecnie jest cerkwią grekokatolicką
- Kościół św. Antoniego z XIX w.
I oczywiście Bazylika św. Katarzyny.
Kościół odbudowany z ruin
Kościół wybudowany został w miejscu wcześniejszego, drewnianego kościoła datowanego na 1280 r. Obecny kościół był wznoszony etapami w latach 1343-1442. Od 1399 r. był on w pełni użytkowany. Budowniczy kościoła to mistrzowie Heyne i Herman Perkunowie, a po nich mistrz Godiko Hamm.
W XVII wieku kościół otrzymał bogate wyposażenie wnętrza, świadczące o uzdolnieniach rodzimych artystów i rzemieślników. Oprócz licznych ołtarzy (ołtarz główny znajduje się od 1753 r. w Nowym Stawie na Pomorzu Zachodnim), kościół otrzymał również ozdobne, drewniane stalle kapłańskie oraz ławy dla radców miejskich. Na szczególną uwagę zasługiwał żyrandol z XVI w. wiszący w środku kościoła oraz ołtarz z kaplicy maryjnej również z XVI w. W 1726 r. zamontowano duże organy, natomiast rok wcześniej małe.
Kościół i wieża z biegiem czasu ulegały wielokrotnym uszkodzeniom. Kościół przetrwał ponad 600 lat aż do czasu 1945 r. Podczas wycofywania się, Niemcy wysadzając wieżę (potencjalny punkt obserwacyjny Rosjan), zniszczyli też znaczną część kościoła. Z potężnej wieży o wysokości 63 m, pozostał jeden wysoki narożnik. Kościół pozostawał w ruinie ponad 30 lat, aż do roku 1979. Wówczas rozpoczęła sie jego odbudowa. Od 1982 roku odprawiane są w nim nabożeństwa. Konsekracja nastąpiła w 1986 r. a w 2001 roku kościół otrzymał tytuł Bazyliki Mniejszej. Tytuł ten nadawany jest kościołom wyróżniającym się wartością zabytkową, liturgiczną, pielgrzymkową i duszpasterską.
Dzisiejsza świątynia w porównaniu z przedwojenną jest bardzo uboga. Dawne wnętrze było wypełnione wieloma bardzo cennymi zabytkami i dziełami sztuki.
Ważniejsze elementy wyposażenia kościoła sprzed 1945 r. to:
OŁTARZE
1. Ołtarz główny
2. Ołtarz św. Piotra i Pawła
3. Ołtarz mariacki
4. Ołtarz św. Mikołaja
5. Stary ołtarz św. Krzyża
6. Ołtarz św. Krzyża
7. Ołtarz św. Barbary
8. Ołtarz św. Brygidy
9. Ołtarz św. Andrzeja Apostoła
10. Ołtarz Antwerpski
11. Ołtarz Matki Bożej Różańcowej
ORGANY
1. Organy główne
2. Organy chórowe
3. Organy w Kaplicy Matki Bożej Różańcowej
INNE
1. Świecznik z figurą Matki Boskiej
2. Ambona
3. Figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem
4. Płyta nagrobna biskupa Pawła Legendorfa
Przed kościołem stoi figura Reginy Protmann, założycielki Zgromadzenia Sióstr św. Katarzyny i patronki Braniewa. Niedaleko zasadzono dąb "W hołdzie parze prezydenckiej i osobom im towarzyszącym, ofiarom katastrofy lotniczej w drodze do Katynia".
