Josef Sudek "Dialog z ciszą"

"Odkryty przez światową krytykę na krótko przed swoją śmiercią – pisze we wstępie do katalogu Agnieszka Morawińska – jest dziś Sudek wymieniany w kompendiach i leksykonach fotografii XX wieku jako jeden z największych artystów, pokrewny Atgetowi". Od lat 40. fotograf zrezygnował z powiększeń i ograniczył się wyłącznie do zdjęć stykowych; zaczął używać wówczas aparatów starego typu – większość jego sprzętu pochodziła z XIX wieku. Ten XIX-wieczny model fotografii dostosował jednak do dialogu z istotnymi trendami XX stulecia. "W jego dziele zaznaczyły swoją obecność różne prądy sztuki XX wieku: secesja, kubizm, surrealizm i Nowa Rzeczowość. Ewoluowało ono przez okres eksperymentów, kiedy – podczas II wojny światowej Sudek w praskim atelier na Malèj Stranie fotografował wielokrotnie swoje okno, aż po ostateczne ukształtowanie indywidualnego, emocjonalnego stylu jego prac powojennych".

Wystawę w Zamku otwiera cykl "Okno mojej pracowni" (1940-54). Artystę interesuje tu przede wszystkim powierzchnia szyby pokrytej deszczem, rosą, lodem – zaakcentowanie tego właśnie aspektu kieruje naszą uwagę "choćby ku barierze między zewnętrznym i wewnętrznym, w sensie zarówno konkretnym, jak i abstrakcyjnym" (A. Dufek). W tym okresie Sudek stworzył też prace, w których odnalazł swoją drogę: eksplorowane wtedy tematy miały stać się dla niego charakterystyczne i z czasem przynieść ich twórcy światowy rozgłos. Były to fotografie cmentarza na Malèj Stranie, fotografie Pragi i jej przedmieść, zdjęcia z Beskidów oraz liczne martwe natury, w których artysta podejmował dialog z przeszłością, reprezentowaną przez mistrzów dawnego malarstwa holenderskiego.

Sudek był "mistrzem nastroju, prowadzącym grę z czasem i z pamięcią, odszukującym w otoczeniu tonacje liryczne. Jego skrajna koncentracja owocowała zdjęciami o pogłębionym, skupionym nastroju, a muzyczna wyobraźnia wyrażała się w wirtuozerskim stopniowaniu cienia i osiąganiu efektów tonalnych, pozwalających widzieć malarskie gradacje kolorów w czarno-białych fotografiach". (A. Morawińska)

Josef Sudek urodził się 17 marca 1896 w Kolínie nad Łabą. Fotografować zaczął już przed I wojną św. W 1917 roku został ranny, w wyniku czego stracił prawą rękę. W latach 1922-1924 uczył się zawodu fotografa w Państwowej Szkole Graficznej w Pradze. W roku jej ukończenia zaczął dokumentować budowę praskiej katedry św. Wita. Trzy lata później kupił studio w kamienicy w centrum Pragi, które dzielił ze swoja siostrą, również fotografką, przez resztę życia. Od roku 1928 był zawodowym fotografem, członkiem Stowarzyszenia Fotografów Praskiej Izby Handlu i Rzemiosł. Obok portretów robił głównie zdjęcia reklamowe, fotografował także dzieła sztuki, zabytki i obiekty współczesnej architektury. W 1940 roku Sudek zaczął robić odbitki stykowe i niemal zupełnie zarzucił wykonywanie powiększeń.
Początek jego dojrzałej twórczości wyznacza, rozpoczęty w 1940 roku, cykl Okno mojej pracowni. Jego pierwsza monografia ukazała się w 1956 roku; trzy lata później Sudek opublikował słynną Pragę panoramiczną. Fotografował postindustrialne krajobrazy wokół miasta Most, góry Czech, lasy Beskidów i praskie ogrody. Często wracał do martwej natury. Był laureatem najważniejszych w Czechach nagród artystycznych (1961,1966). Stał się praską legendą. Zmarł 15 września 1976 w Pradze.

Kurator: Antonin Dufek.

Współpraca: Zachęta Narodowa Galeria Sztuki

źródło:www.zamek.poznan.pl