Atrakcje
Rozwój turystyki w Kościelisku nasilił się po II wojnie światowej. Zaczęły tu masowo powstawać okazałe domy wczasowe. Co tu przyciąga miłośników wypoczynku w górach? To właśnie na tym terenie znajdują się dwie największe i najpiękniejsze doliny tatrzańskie - Chochołowska (35 km2) i Kościeliska (34 km2).
- Dolina Chochołowska – najdłuższa (10 km) dolina tatrzańska leżąca po lewej stronie drogi łączącej Zakopane z Chochołowem. Spacer po dolinie rozpoczyna się z Polany Huciska, której nazwa pochodzi od istniejących na tym terenie w XIX w. pieców hutniczych. Dziś kończy się tam droga dla samochodów i autobusów, które trzeba pozostawić na parkingu.
W głąb doliny wchodzimy szeroką drogą. Mijamy dolomitowy wąwóz zwany Niżnią Bramą Chochołowską, gdzie tablicą upamiętniono przywódców Powstania Chochołowskiego. Polanką Pod Jawory, należącą do hali Jaworzyna, wkraczamy w Wyżnią Bramę Chochołowska utworzoną przez schodzące się w tym miejscu czoła grzbietów Bobrowca i Kominiarskiego Wierchu, charakteryzującą się swym ogromem i urozmaiconą rzeźbą ścian. Znajduje się tutaj piękna, ale dla turystów niedostępna, jaskinia – Szczelina Chochołowska, której korytarze ciągną się na długości 2 km oraz dawne schronisko Blaszyńskich, obecnie gajówka TPN. Dalej droga biegnie ku Iwanickiej Przełęczy na Polankę Trzydniówka. U stóp Bobrowca wiosną zachwyca usiana krokusami Polana Chochołowską z szałasami pasterskimi. Rozciąga się stąd niepowtarzalna panorama na Dudziniec, Kominiarski Wierch (1829), Wielki Kopieniec (1257), Iwanicką Przełęcz (1459) i Ornak. Idąc wzdłuż dolnej części polany dochodzimy do schroniska PTTK, usytuowanego na wysokości 1146 m. n.p.m. Przy wejściu do schroniska znajduje się upamiętniająca wizytę Jana Pawła II na tym terenie. Przy Jarząbczanym Potoku, do którego dotarł podczas spaceru 23 czerwca 1983 roku Ojciec Święty, wybudowano kapliczkę, a na głazie widnieje tablica z Jego słowami: "Mogłem w dniu dzisiejszym spojrzeć z bliska na Tatry i odetchnąć powiewem mojej młodości." Trasę tej wycieczki nazwano "Szlakiem Papieskim" i prowadzi on od schroniska do Doliny Jarząbczej, stanowiąc zarazem część szlaku czerwonego prowadzącego na Trzydniowiański Wierch. Szlak Papieski znakowany jest żółtym paskiem na znakach szlaku czerwonego. - Dolina Kościeliska – to najpiękniejsza dolina Tatr Zachodnich. Jest nieco krótsza i mniejsza niż Chochołowska, liczy sobie 9 km długości i 34 km kw. powierzchni. Spacer w głąb doliny rozpoczyna się z Polany Kiry, dokąd można dojechać samochodem. Do Hali Pisanej dojeżdżają dorożki konne, zimą – sanie. Z Kir prowadzi w dolinę szeroka, ubita droga. Przechodzi ona przez skalną Bramę Kantaka, za którą otwiera się polana Wyżnia Kira Miętusia. Po drodze mijamy osnutą legendami “kapliczkę zbójnicką”. Dnem doliny płynie Potok Kościeliski, a po obu jego stronach znajdują się rozległe polany, gdzie w sezonie wypasa się owce. Nieco dalej po lewej stronie znajduje się wejście do Jaskini Mroźnej (500 m długości, oświetlenie elektryczne, zwiedzanie w grupach z biletami, łącznie z dojściem 1,5 – 2 godz.). W prawo niebieskim szlakiem można dojść na widokową polanę Stoły, gdzie znajdują się zabytkowe szałasy (w obie strony 1,5 godz.). Droga prowadzi dalej przez wąwóz Bramy Kraszewskiego, za nim dolina rozszerza się w przestronną kotlinę Hali Pisanej. U podnóży Raptawickiej Turni dolina ścieśnia się po raz trzeci. W lewo prowadzi chodnik do Wąwozu Kraków z Jaskinią Smoczą Jamą (szlak żółty). Nieco dalej w prawo drogowskazy kierują do wylotów jaskiń Mylnej i Raptawickiej. Na skraju hali Ornak znajduje się schronisko, na wysokości 1093 m n.p.m., zbudowane w latach 1947-49, posiada 85 miejsc noclegowych (z Kir pieszo 1,5 godz.). Od schroniska wiodą szlaki do Stawu Smreczyńskiego (35 min., szlak czarny), na Iwaniacką Przełęcz, Ornak, i na Ciemniak.
- Dolina Małej Łąki – jedna z najładniejszych dolin Tatrach, choć mniej licznie odwiedzana niż pozostałe. Samochodem dojechać można tylko do starego kolana szosy na Groniku, skąd odchodzi droga do doliny. Od wylotu do Wielkiej Polany Małołąckiej dzieli turystę 2,5 km, czyli 45 minut spaceru. Trasa prowadzi wśród świerkowych lasów na Wielką Polanę Małołącką. Żółty szlak prowadzi dalej przez Świstówkę na Przełęcz Kondracką (od polany 1¾ godz.) i Kopę Kondracka (dalsze ¾ godz.).
Historia
Postaci, dzięki którym Kościelisko przeszło do legendy i literatury, to: Janosik Nędza-Litmanowski - zbójnicki hetman z powieści Kazimierza Przerwy-Tetmajera, mieszkający na Nędzówce; Jan Krzeptowski-Sabała - słynny gawędziarz, muzykant i polowac, czyli kłusownik, przyjaciel doktora Tytusa Chałubińskiego; Tomek Gadeja –zbójnik i też znakomity gawędziarz; pisarze ludowi Andrzej Tylka-Suleja; Stanisław Nędza-Kubiniec; Bartuś Obrochta – jeden z pierwszych przewodników tatrzańskich i muzyk, którego góralskie melodie były natchnieniem dla Karola Szymanowskiego i Ignacego Paderewskiego; Stopka-Nazimek - nauczyciel, badacz folkloru, współtwórca ruchu regionalnego.
Jako najcenniejszy zabytek budownictwa góralskiego, przetrwała na Krzeptówkach XVIII-wieczna chałupa Sabały - gniazdo rodu Krzeptowskich i miejsce familijnych zjazdów.
Dziś Kościelisko liczy 4 tysiące mieszkańców i stanowi siedzibę gminy.
Kościelisko leży na terenie dawnych osad pasterskich rozrzuconych na polanach po południowej stronie Gubałowskiego Pasma. Pierwsze wzmianki o nich wzmianki pojawiają się w źródłach historycznych w XVII w. Osady, których do dziś powstało 21, stopniowo zmieniały się w osiedla – z nich wywodzą się znakomite podtatrzańskie rody: Krzeptowskich, Nędzów, Obrochtów, Stopków. W XVIII w., kiedy Kościelisko nie miało jeszcze statusu wsi, było… państwem! Część dóbr zakopiańskich, obejmująca Stare Kościeliska w Dolinie Kościeliskiej i większość lasów w obrębie późniejszej wsi nazywała się bowiem właśnie Herrschaft Kościelisko. Do 1867 roku, kiedy to odbyły się pierwsze autonomiczne wybory rad gminnych, Kościelisko tworzy jedną osadę z Zakopanem.
Kościelisko to duża wieś letniskowa, nazywana "Sercem Podhala", położona w postaci 21 osiedli (polan) na zboczach Pogórza Gubałowskiego, z pięknym widokiem na Tatry.
