Kościół Świętego Jana Chrzciciela z Mauzoleum Piastów Śląskich i dawne Kolegium Jezuitów
Początki kościoła tradycja wiąże z Kazimierzem Odnowicielem, władcą Polski z połowy XI wieku. Około 1284 r. należał już do zakonu OO. Franciszkanów. W 1294 r. rozpoczęto budowę małego, murowanego z cegły kościoła fundacji księcia legnickiego Henryka V Brzuchacza i mieszczan. Około 1341 r. dzięki pomocy księcia Wacława I powiększono go. W 1522 r. kościół przeszedł w posiadanie protestantów. Od 1548 r. stał się kościołem dworskim, grzebalnym. Przeniesiono tu także zwłoki i pomniki książąt z burzonych w XVI w. kościołów legnickich. Od 1566 r. służył wyznaniu kalwińskiemu, które przyjęli ostatni Piastowie. Księżna Ludwika (zm. 1680 r.), matka ostatniego z nich, przebudowała w latach 1677-1679 prezbiterium kościoła na mauzoleum swej rodziny. W dobie kontrreformacji kościół przekazano OO. Jezuitom. Dzięki zapisowi małżonków J. E. Sprintzensteinów z Otyni podjęli oni realizację szerokich planów budowlanych w Legnicy. W latach 1700-1706 wznieśli od strony zachodniej budynek swego kolegium. W 1714 r. zburzono pofranciszkański kościół gotycki ze względu na zły stan techniczny. Zachowano jedynie prezbiterium z Mauzoleum Piastów.
Nowy, obecny kościół usytuowano poprzecznie do osi podłużnej dawnego. Konsekrowano go w 1720 r. Budowę elewacji południowej i wież zakończono w 1727 r. Mauzoleum Piastów stało się kaplicą. W 1744 r. na skutek błędów w sztuce budowlanej zawaliła się konstrukcja dachowa i sklepienie nawy. Ponad pół wieku kościół niszczał jako ruina. W 1801 r. przekazano go jedynej w mieście parafii katolickiej. Odbudowę zakończono w 1804 r. Przed 1939 r. odprawiano tutaj także nabożeństwa dla polskich sezonowych robotników rolnych. Starano się o księdza znającego ich język. W latach 1903-1906 wikariuszem był tutaj ks. H. Hoffmann (zm. w 1967 r.), późniejszy wybitny historyk Kościoła na Śląsku, gorliwy szermierz idei zgodnego pożycia narodów niemieckiego i polskiego. W 1890 r. zwiedzał kościół Stanisław Wyspiański.
Po II wojnie światowej w 1947 r. po przeszło 400 latach kościół ponownie objęli OO. Franciszkanie. Usunięto skutki zniszczeń wojennych. Od strony zachodniej dobudowano większą zakrystię (1969 r.). Odbudowano hełm wieży zachodniej zniszczony przez pożar w 1966 r. (1978 r.) oraz zainstalowano zegar elektroniczny. W 1979 r. odnowiono wnętrze. W latach 1981-82 pokryto dach blachą miedzianą, odnowiono elewację.
Istniejący kościół św. Jana Chrzciciela wznoszony był według projektu architekta wrocławskiego J. J. Knolla, poważnie jednak zmodyfikowanego podczas realizacji. Założony jest na planie prostokąta z półkolistą absydą od północy. Długość wnętrza 60 m, szerokość ok. 30 m, wysokość nawy ok. 25 m. Hełmy wież z dwoma prześwitami. Południowa fasada zachwyca swą monumentalnością. Ze względu na wąskość ulicy jest ona tak skomponowana, aby ją oglądać z bocznej perspektywy. Drzwi wejściowe z artystycznymi okuciami. Wnętrze kościoła ma układ halowy z rzędami kaplic otwartych do środka, nad nimi - empory. Przęsło trzecie odpowiada szerokości dawnego kościoła gotyckiego. Sklepienie oryginalne tylko nad chórem muzycznym, w nawie - pozorowane. Proste i gładkie ściany ograniczono do minimum, co dynamizuje wnętrze.
Ołtarz wielki z marmuru i stiulu z lat 1880-1881 wzniesiony na podstawie szkicu renesansowego malarza G. Ferrariego (zm. 1549). Między jego kolumnami barokowe rzeźby czterech ewangelistów z XVIII wieku. Przy filarach prezbiterium posągi apostołów św. Piotra i św. Pawła z tegoż okresu. Polichromowane w nawie, dłuta Thamma z Lądka (XIX w.). Metalowe sarkofagi ze szczątkami małżeństwa Sprintzensteinów w pierwszej kaplicy po prawej stronie wielkiego ołtarza. Ołtarze z dawnych kościołów bernardynów i benedyktynek w Legnicy znajdują się w czterech kaplicach. W drugiej po lewej stronie i w pierwszej po prawej - ołtarze z XIX wieku. Nad wejściem do Mauzoleum Piastów dużych rozmiarów obraz św. Jana Nepomucena, przypisywany M. Willmannowi (zm. 1706), znakomitemu artyście okresu baroku. Ambona barokowa z XVIII wieku. Organy z 1858 r.; chrzcielnica z 1912 r.
Ze względu na swoje walory architektoniczne kościół św. Jana Chrzciciela w Legnicy należy do najwybitniejszych dzieł baroku na Śląsku i w Polsce. Stanowi również prawdziwy klejnot sztuki europejskiej.
Źródło:
Oficjalny Portal Miasta Legnicy
Początki kościoła tradycja wiąże z Kazimierzem Odnowicielem, władcą Polski z połowy XI wieku. Około 1284 r. należał już do zakonu OO. Franciszkanów. W 1294 r. rozpoczęto budowę małego, murowanego z cegły kościoła fundacji księcia legnickiego Henryka V Brzuchacza i mieszczan. Około 1341 r. dzięki pomocy księcia Wacława I powiększono go. W 1522 r. kościół przeszedł w posiadanie protestantów. Od 1548 r. stał się kościołem dworskim, grzebalnym. Przeniesiono tu także zwłoki i pomniki książąt z burzonych w XVI w. kościołów legnickich. Od 1566 r. służył wyznaniu kalwińskiemu, które przyjęli ostatni Piastowie. Księżna Ludwika (zm. 1680 r.), matka ostatniego z nich, przebudowała w latach 1677-1679 prezbiterium kościoła na mauzoleum swej rodziny. W dobie kontrreformacji kościół przekazano OO. Jezuitom. Dzięki zapisowi małżonków J. E. Sprintzensteinów z Otyni podjęli oni realizację szerokich planów budowlanych w Legnicy. W latach 1700-1706 wznieśli od strony zachodniej budynek swego kolegium. W 1714 r. zburzono pofranciszkański kościół gotycki ze względu na zły stan techniczny. Zachowano jedynie prezbiterium z Mauzoleum Piastów.
Nowy, obecny kościół usytuowano poprzecznie do osi podłużnej dawnego. Konsekrowano go w 1720 r. Budowę elewacji południowej i wież zakończono w 1727 r. Mauzoleum Piastów stało się kaplicą. W 1744 r. na skutek błędów w sztuce budowlanej zawaliła się konstrukcja dachowa i sklepienie nawy. Ponad pół wieku kościół niszczał jako ruina. W 1801 r. przekazano go jedynej w mieście parafii katolickiej. Odbudowę zakończono w 1804 r. Przed 1939 r. odprawiano tutaj także nabożeństwa dla polskich sezonowych robotników rolnych. Starano się o księdza znającego ich język. W latach 1903-1906 wikariuszem był tutaj ks. H. Hoffmann (zm. w 1967 r.), późniejszy wybitny historyk Kościoła na Śląsku, gorliwy szermierz idei zgodnego pożycia narodów niemieckiego i polskiego. W 1890 r. zwiedzał kościół Stanisław Wyspiański.
Po II wojnie światowej w 1947 r. po przeszło 400 latach kościół ponownie objęli OO. Franciszkanie. Usunięto skutki zniszczeń wojennych. Od strony zachodniej dobudowano większą zakrystię (1969 r.). Odbudowano hełm wieży zachodniej zniszczony przez pożar w 1966 r. (1978 r.) oraz zainstalowano zegar elektroniczny. W 1979 r. odnowiono wnętrze. W latach 1981-82 pokryto dach blachą miedzianą, odnowiono elewację.
Istniejący kościół św. Jana Chrzciciela wznoszony był według projektu architekta wrocławskiego J. J. Knolla, poważnie jednak zmodyfikowanego podczas realizacji. Założony jest na planie prostokąta z półkolistą absydą od północy. Długość wnętrza 60 m, szerokość ok. 30 m, wysokość nawy ok. 25 m. Hełmy wież z dwoma prześwitami. Południowa fasada zachwyca swą monumentalnością. Ze względu na wąskość ulicy jest ona tak skomponowana, aby ją oglądać z bocznej perspektywy. Drzwi wejściowe z artystycznymi okuciami. Wnętrze kościoła ma układ halowy z rzędami kaplic otwartych do środka, nad nimi - empory. Przęsło trzecie odpowiada szerokości dawnego kościoła gotyckiego. Sklepienie oryginalne tylko nad chórem muzycznym, w nawie - pozorowane. Proste i gładkie ściany ograniczono do minimum, co dynamizuje wnętrze.
Ołtarz wielki z marmuru i stiulu z lat 1880-1881 wzniesiony na podstawie szkicu renesansowego malarza G. Ferrariego (zm. 1549). Między jego kolumnami barokowe rzeźby czterech ewangelistów z XVIII wieku. Przy filarach prezbiterium posągi apostołów św. Piotra i św. Pawła z tegoż okresu. Polichromowane w nawie, dłuta Thamma z Lądka (XIX w.). Metalowe sarkofagi ze szczątkami małżeństwa Sprintzensteinów w pierwszej kaplicy po prawej stronie wielkiego ołtarza. Ołtarze z dawnych kościołów bernardynów i benedyktynek w Legnicy znajdują się w czterech kaplicach. W drugiej po lewej stronie i w pierwszej po prawej - ołtarze z XIX wieku. Nad wejściem do Mauzoleum Piastów dużych rozmiarów obraz św. Jana Nepomucena, przypisywany M. Willmannowi (zm. 1706), znakomitemu artyście okresu baroku. Ambona barokowa z XVIII wieku. Organy z 1858 r.; chrzcielnica z 1912 r.
Ze względu na swoje walory architektoniczne kościół św. Jana Chrzciciela w Legnicy należy do najwybitniejszych dzieł baroku na Śląsku i w Polsce. Stanowi również prawdziwy klejnot sztuki europejskiej.
Źródło:
Oficjalny Portal Miasta Legnicy
