Kościół Znalezienia Krzyża Świętego i św. Andrzeja Apostoła (obiekt 222189)

Pierwszy, drewniany kościół p.w. Znalezienia Krzyża Świętego powstał pod koniec XIV w. Kościół prafialny ufundowany został przez Andrzeja Tęczyńskiego (wojewodę lubelskiego i kasztelana krakowskiego) w połowie XVI w. Murowane prezbiterium zostało wybudowane w 1442 r. i ufundowane przez Jana Konińskiego.

W maju 2010 r. podczas prac renowacyjnych znaleziono relikty murowanej świątyni z XV wieku. Dzięki przebudowie, która została zlecona około 1670 roku przez marszałka wielkiego koronnego Stanisława Herakliusza Lubomirskiego i prowadzona przez Tylmana z Gameren, świątynia otrzymała kształt trójnawowej bazyliki. Kolejna przebudowa, prowadzona w I połowie XVIII wieku i zlecona przez Elżbietę Helenę Sieniawską, a później przez Augusta Aleksandra Czartoryskiego i jego małżonkę Zofię Czartoryską z Sieniawskich nadała kościołowi obecną formę.

W warsztacie braci Hoffman wykonano ołtarz główny (I połowa XVIII wieku) oraz rzeźba zdobiącą ambonę. W ołtarzu znajduje się krucyfiks z XVII wieku. Świątynia ta jest swego rodzaju mauzoleum Rodziny Tęczyńskich. Z dokumentacji z wizytacji w 1595 r. dowiedziano się, że po północnej stronie tej świątyni istniała kaplica Tęczyńskich, w której mieli być pochowani „(…) dziedzice miasta Tęczyńscy (…)”. Pod obecnie istniejącą kaplicą północną (pierwotna nie przetrwała do naszych czasów) spoczywa ostatnia przedstawicielka tego rodu – Izabela z Tęczyńskich Opalińska (zm. 1667). W krypcie pod kaplicą południową złożono ciało jej córki, Zofii z Opalińskich Lubomirskiej – również i na jej sarkofagu wyryto herb Tęczyńskich – Topór.

Do chwili obecnej rozpoznano trzy systemy krypt. Pierwszy zlokalizowany jest pod ołtarzem głównym, gdzie pochowany został m.in. Franciszek Zabłocki. W krypcie północnej, która jest salą główną o wymiarach 10x5m  odnaleziono pomnik symbolizujący Vanitas oraz liczne pochówki szlacheckie z XVIII w. Z sali tej wychodzą 4 wyjścia do kolejnych krypt lub korytarzy, z których trzy zostały zamurowane prawdopodobnie już w XVI i XVII w. W jedynym dostępnym korytarzu odnaleziono pochówek opatrzony napisem „A+D 1647”. W krypcie południowej znajduje się grobowiec z czarnego marmuru, w którym złożono doczesne szczątki Zofii z Opalińskich Lubomirskiej.

Odpusty:
Niedziela przypadająca najbliżej 14 września ku czci Znalezienia Krzyża Św. oraz 30 listopada ku czci św. Andrzeja Apostoła.