Levoča na liście zabytków kultury UNESCO

O Spiskim mieście LEVOCZA (LEVOČA) powiadają, że jest najwspanialszym kamieniem szlachetnym w koronie spiskiej. Znajduje się tu najwyższy drewniany ołtarz gotycki na świecie i inne ciekawe zabytki otoczone częściowo zachowanymi miejskimi murami obronnymi. Punktem centralnym starodawnej Lewoczy jest rozległy rynek na planie prostokąta. Znajduje się tu rzymskokatolicki parafialny kościół św. Jakuba (Kostol sv. Jakuba) z XIV wieku, który należy do najcenniejszych budowli sakralnych na Słowacji.

Wysoka szczupła wieża kościoła z pierwszej połowy XIX wieku jest najważniejszą dominantą w sylwetce miasta. Do niezwykle cennych należy zwłaszcza wnętrze kościoła, które jest wyjątkowym muzeum średniowiecznej sztuki sakralnej. Późnogotycki drewniany ołtarz główny św. Jakuba o wysokości 18,6 m jest najwyższym ołtarzem tego rodzaju na świecie. Zbudowano go z drewna lipowego w latach 1507-1517 w warsztacie Mistrza Pawła z Lewoczy (Majstra Pavla z Levoče). Mistrz Paweł ponoć powierzył swoją własną podobiznę jednej z dwunastu rzeźb apostołów wspaniałej kompozycji Ostatniej Wieczerzy, która znajduje się w dolnej części ołtarza. Z kościołem parafialnym sąsiaduje budowla dawnego ratusza lewoczskiego z arkadami zbudowanego po pożarze w roku 1550. Należy do szczytowych osiągnięć świeckiej architektury renesansowej na Słowacji. Na rynku stoi także tzw. klatka wstydu z XVI wieku, która była wykorzystywana w przeszłości do publicznego upokarzania. Rynek centralny otacza ponad 50 godnych uwagi domów mieszczańskich i domów patrycjuszy. Większość z nich nosi nazwy dawnych właścicieli. Uwagę zwraca także renesansowy Thurzov dom, który zyskał wczesnorenesansową fasadę sgrafitową w roku 1904.

Levocza dołączyła do historycznych i przyrodniczych zabytków Spiszu, które na Liście UNESCO znajdują się od roku 1993 - Zamek Spiski (Spiąský hrad) oraz okoliczne zabytki (Spiskie Podhradie + Kapitula Spiska + Żehra + rezerwat przyrodniczy Drevenik + Siwa Broda).

Zamek Spiski swoją powierzchnią ponad 4 ha jest jednym z największych zespołów zamkowych w Europie Środkowej. Najstarsza pisemna wzmianka o zamku pochodzi z 1120 roku. Początkowo pełnił on rolę twierdzy granicznej państwa węgierskiego, potem stał się na kilka stuleci siedzibą żupana spiskiego. W 1241 roku Zamek Spiski oparł się atakom Tatarów. W 1780 roku zespół zamkowy zniszczył pożar i Zamek Spiski zmienił się w ruinę. Do całkowitego spustoszenia nie dopuścili dopiero konserwatorzy zabytków, którzy w 1970 roku rozpoczęli konserwację obwarowań i pałaców. Ich wysiłek został doceniony w 1993 roku, gdy Zamek Spiski i okoliczne zabytki wpisano na listę UNESCO. Dzisiaj na Zamku mieści się ekspozycja Muzeum Spiskiego dotycząca dziejów zamku i średniowiecznej broni.

Spiskie Podhradie jest dzisiaj siedzibą wznowionego biskupstwa spiskiego. Do najbardziej atrakcyjnych zabytków architektonicznych miasteczka należą: kościół Narodzenia Marii Panny z gotyckim ołtarzem skrzydłowym św. Barbary i gotycka chrzcielnica z drugiej połowy XV wieku, klasztor Braci Miłosierdzia, kościół ewangelicki z cennymi organami oraz odrestaurowana synagoga. Kapituła Spiska, która często porównywana jest z Watykanem jest małym cerkiewnym miasteczkiem, z mnóstwem cennych zabytków, gdzie znajduje się urząd biskupi. Najcenniejszymi zabytkami Kapituły są: Katedra św. Marcina, Pałac biskupi i Wieża Zegarowa. Miejscowość Żehra jest znana dzięki cennemu kościołowi rzymskokatolickiemu św. Ducha ze XIV wieku, którego wnętrza ozdobione są zachowanymi wyjątkowymi średniowiecznymi malowidłami ściennymi.

Nazwa trawertynowego masywu Dreveník pochodzi prawdopodobnie od "drewnianego grodu", który został wzniesiony wcześniej niż zamek Spiski. To ważne stanowisko archeologiczne po dziś dzień odkrywa swoje tajemnice sięgające czasów neandertalczyków. Znaleziono tu szczątki mamuta, przedmioty z młodszej epoki kamiennej, epoki brązowej i z ery zamków warownych. Wyrastające z iłowca trawertynowe wieże stworzyły skalne miasteczka oraz raj wspinaczkowy. Pobudzały też fantazję ludzi, którzy często nadawali im odpowiednie nazwy. Możecie się więc przespacerować do wapiennych wież, położonych na wschodnich obrzeżach i nazywanych Kamiennym rajem, albo do jednego z najładniejszych wąwozów o nazwie Piekło. Znajduje się tu jeszcze mnóstwo innych form skalnych, rozwalin, szczelin oraz lodowych i soplowych jaskiń. W regionie tym spotkamy również interesującą roślinność. Schronieniem dla bogatej, chronionej prawem fauny i flory stał się nie tylko Drevenik, ale i niedaleki kopiec Sivá Brada /Siwa Broda/, który jest wyjątkowo zasobny w źródła mineralne. Niezwykłe kształty trawertynowych skał oraz bogata i rzadka roślinność czynią Dreveník popularnym miejscem turystycznych wędrówek. Przez ten narodowy rezerwat przyrody prowadzi turystów łagodna trasa. Z płaskowyżu Dreveník odsłania się przepiękny widok na górski masyw Branisko i Lewoczskie góry (Levočské vrchy).

Ján Boąnovič
Dyrektor Narodowego Centrum
Turystyki Słowackiej w Polsce
ul. Krakowskie Przedmieście 13/17
00-071 Warszawa
Tel./fax: 022/ 827 00 09