Lubelskie Powiśle - co warto zobaczyć?
Lubelskie Powiśle nie jest zbyt popularne wśród turystów. Nie spotkamy tam tłumu zwiedzających nawet w sezonie letnim. A szkoda, bo doceniane przez nielicznych, wręcz idealnie nadaje się do turystycznych wędrówek. Jest to kraina łagodnego klimatu, żyznych gleb i wszechobecnych sadów. Lubelskie Powiśle to także wiele ładnie położonych miejscowości z licznymi zabytkami i innymi atrakcjami.
Powiśle Lubelskie jest regionem etnograficznym na wschodnim brzegu rzeki Wisły, należącym do Lubelszczyzny. Znajduje się w środkowo-zachodniej części województwa lubelskiego. Do miast tego regionu zalicza się: Józefów nad Wisłą i Opole Lubelskie. Są też liczne wsie, większe i mniejsze – Piotrawin, Kamień, Wilków, Nasiłów czy Janowiec.
Niezwykle ciekawym miejscem na Lubelskim Powiślu jest Piotrawin. Wieś po raz pierwszy była wzmiankowana w 1250 r. i jest ściśle związana z legendą i kultem św. Stanisława biskupa. W 1252 roku wydano dokument, w którym Bolesław Wstydliwy potwierdził posiadanie komory celnej w Piotrawinie. Pierwszy, jeszcze drewniany, kościół w tej miejscowości zbudowano przed 1253 r. W 1310 roku Władysław Łokietek przekazał Piotrawin wraz z "przynależnościami i wszystkimi prawami, po wieczne czasy katedrze krakowskiej jako ofiarę dla świętego Stanisława", w ten sposób miejscowość przestała być własnością państwową i stała się kościelną. Własnością kapituły krakowskiej Piotrawin był aż do 1865 roku. Istnienie parafii udokumentowane źródłowo od 1326 r., ale wg tradycji pierwsza świątynia miała tu istnieć już w XI wieku. W sposób pewny istnienie kościoła w latach 1325-1374 potwierdzają rejestry świętopietrza, jednak był to jeszcze kościół drewniany.
W latach 1440-1441 wybudowano tam kościół gotycki i kaplicę z inicjatywy biskupa Zbigniewa Oleśnickiego. W 1671 roku w Piotrawinie istniał zespół budynków Canonicorum Collegium. Miasteczko zostało w znacznym stopniu zniszczone w czasie walk w 1944 roku.
Obecnie największym zabytkiem w Piotrawinie jest gotyckie kościół św. Tomasza i św. Stanisława BM. W latach 1770-1772 rozpoczęto rozbudowę kościoła z inicjatywy biskupa Kajetana Sołtyka, jednak nie zakończono jej. W 1869 roku dobudowano neogotycką zakrystię i kruchtę. Podczas działań wojennych w roku 1915 i w 1944, kościół został uszkodzony. Pierwotnie kościół był pokryty dachówką ceramiczną, a nie blachą. W 2010 roku kościół wyremontowano.
Zwiedzając kościół i jego obejscie warto zwrócić uwagę na tablicę fundacyjną z 1440 roku w północnej ścianie upamiętniająca budowę świątyni, na ołtarz główny z XVIII wieku w stylu barokowym, obraz z początku XVII wieku przedstawiający św. Stanisława, prowadzącego Piotra Strzemieńczyka do króla Bolesława Szczodrego, rokokową chrzcielnicę z XVIII wieku, głowice jońskie z lat 1770-1772 na zewnątrz kościoła, których nie zdążono wykorzystać przy rozbudowie kościoła w XVIII wieku czy kapę z Piotrawina.
Równie ciekawa jest także kaplica gotycka z lat 1440-1441, przebudowana w 1858 roku. Zbudowana nad grobem wskrzeszonego rycerza Piotra, fundacji biskupa Zbigniewa Oleśnickiego. Portale w kaplicy są datowane na rok 1640 a ufundował je Szymon Kołucki, prepozyt gnieźnieński, kustosz płocki, kanonik krakowski i rektor piotrawiński. Kaplica przebudowana między 1620-1640 rokiem (zmiana kształtu dachu, likwidacja szczytów, budowa portali), remontowana w 1798 i w 1858, gdy ją regotycyzowano podwyższając ściany, wymieniając sklepienia i przywracając dwuspadowy dach i szczyty.
Tuż obok znajduje się dzwonnica późnobarokowa z 1791 roku, przykryta dachem w typie krakowskim a także plebania z 1904 roku oraz dwór klasycystyczny – dawny pałacyk biskupów krakowskich, w XIX wieku plebania. Rozbudowany na dwór pod koniec XIX wieku. Obecnie obiekt został odnowiony i znajduje się w nim restauracja i hotel „Pałac Piotrawin”.
Lubelskie Powiśle to także nadwiślańskie wsie. Jedną z nich jest Wilków, siedziba gminy wiejskiej. To właśnie ta gmina tak bardzo ucierpiała w czasie powodzi, która dotknęła Polskę w maju 2010. Wtedy pod wodą znalazło się 90 procent powierzchni gminy. Zalane zostały aż 23 wioski.
Na obszarze gminy znajdują się dwa rezerwaty przyrody: rezerwat przyrody Krowia Wyspa – chroni stanowiska lęgowe wielu gatunków ptaków oraz rezerwat przyrody Skarpa Dobrska – chroni wychodnie i odsłonięcia różnowiekowych osadów czwartorzędowych, różnorodnych form rzeźby terenu oraz ciepłolubnych muraw kserotermicznych z licznymi rzadkimi gatunkami roślin.
Obszar Powiśla Lubelskiego w dużo większym stopniu niż reszta Lubelszczyzny podlegał wpływom kultury i gwary mazowieckiej. W 1996 roku zostało założone Regionalne Towarzystwo Powiślan w Wilkowie nad Wisłą, które od lat wydaje pismo "Powiśle Lubelskie" i książki poświęcone przede wszystkich historii regionu.
Co warto zobaczyć na Lubelskim Powiślu?
Niezwykle ciekawym miejscem na Lubelskim Powiślu jest Piotrawin. Wieś po raz pierwszy była wzmiankowana w 1250 r. i jest ściśle związana z legendą i kultem św. Stanisława biskupa. W 1252 roku wydano dokument, w którym Bolesław Wstydliwy potwierdził posiadanie komory celnej w Piotrawinie. Pierwszy, jeszcze drewniany, kościół w tej miejscowości zbudowano przed 1253 r. W 1310 roku Władysław Łokietek przekazał Piotrawin wraz z "przynależnościami i wszystkimi prawami, po wieczne czasy katedrze krakowskiej jako ofiarę dla świętego Stanisława", w ten sposób miejscowość przestała być własnością państwową i stała się kościelną. Własnością kapituły krakowskiej Piotrawin był aż do 1865 roku. Istnienie parafii udokumentowane źródłowo od 1326 r., ale wg tradycji pierwsza świątynia miała tu istnieć już w XI wieku. W sposób pewny istnienie kościoła w latach 1325-1374 potwierdzają rejestry świętopietrza, jednak był to jeszcze kościół drewniany.
W latach 1440-1441 wybudowano tam kościół gotycki i kaplicę z inicjatywy biskupa Zbigniewa Oleśnickiego. W 1671 roku w Piotrawinie istniał zespół budynków Canonicorum Collegium. Miasteczko zostało w znacznym stopniu zniszczone w czasie walk w 1944 roku.
Obecnie największym zabytkiem w Piotrawinie jest gotyckie kościół św. Tomasza i św. Stanisława BM. W latach 1770-1772 rozpoczęto rozbudowę kościoła z inicjatywy biskupa Kajetana Sołtyka, jednak nie zakończono jej. W 1869 roku dobudowano neogotycką zakrystię i kruchtę. Podczas działań wojennych w roku 1915 i w 1944, kościół został uszkodzony. Pierwotnie kościół był pokryty dachówką ceramiczną, a nie blachą. W 2010 roku kościół wyremontowano.
Zwiedzając kościół i jego obejscie warto zwrócić uwagę na tablicę fundacyjną z 1440 roku w północnej ścianie upamiętniająca budowę świątyni, na ołtarz główny z XVIII wieku w stylu barokowym, obraz z początku XVII wieku przedstawiający św. Stanisława, prowadzącego Piotra Strzemieńczyka do króla Bolesława Szczodrego, rokokową chrzcielnicę z XVIII wieku, głowice jońskie z lat 1770-1772 na zewnątrz kościoła, których nie zdążono wykorzystać przy rozbudowie kościoła w XVIII wieku czy kapę z Piotrawina.
Równie ciekawa jest także kaplica gotycka z lat 1440-1441, przebudowana w 1858 roku. Zbudowana nad grobem wskrzeszonego rycerza Piotra, fundacji biskupa Zbigniewa Oleśnickiego. Portale w kaplicy są datowane na rok 1640 a ufundował je Szymon Kołucki, prepozyt gnieźnieński, kustosz płocki, kanonik krakowski i rektor piotrawiński. Kaplica przebudowana między 1620-1640 rokiem (zmiana kształtu dachu, likwidacja szczytów, budowa portali), remontowana w 1798 i w 1858, gdy ją regotycyzowano podwyższając ściany, wymieniając sklepienia i przywracając dwuspadowy dach i szczyty.
Tuż obok znajduje się dzwonnica późnobarokowa z 1791 roku, przykryta dachem w typie krakowskim a także plebania z 1904 roku oraz dwór klasycystyczny – dawny pałacyk biskupów krakowskich, w XIX wieku plebania. Rozbudowany na dwór pod koniec XIX wieku. Obecnie obiekt został odnowiony i znajduje się w nim restauracja i hotel „Pałac Piotrawin”.
Niedaleko Piotrawina, w miejscowości Kaliszany-Kolonia znajduje się nieczynny kamieniołom. Pozostałością po nim jest stromy brzeg Wisły ze skały wapiennej (ok. 40 m), który stanowi wspaniały punkt widokowy na Małopolski Przełom Wisły.
Opole Lubelskie jest jedną z największych miejscowości leżących na terenie Lubelskiego Powiśla. Miasto jest siedzibą powiatu opolskiego i gminy miejsko-wiejskiej Opole Lubelskie, a także ośrodkiem przemysłu spożywczego - mleczarnia, fabryki słodyczy, zakłady przetwórstwa owoców.
Pierwotnie Opole było słowiańską wspólnotą sąsiedzką, która dała początek miastu. Na przełomie wieków miasteczko było zamieszkiwane przez ludzi różnych wyznań i narodowości. W czasach zaborów Opole dosyć licznie zamieszkiwali Rosjanie. W XIX i na początku XX wieku połowę ludności miasta stanowili Żydzi.
Obecnie będąc w Opolu Lubelskim warto odwiedzić kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny zbudowany w latach 1663–1675. Budynek był rozbudowany w 1748 roku o obejście-kalwarię, a także wielokrotnie odnawiany i remontowany, posiada barokowy wystrój.
Na terenie miasta znajduje się także pałac, wzniesiony przez Słupeckich prawdopodobnie w XV w., rozbudowany w 1613 roku i ponownie w 1740 dla Tarłów, przekształcony w latach 1766–1773 w okazałą rezydencję Lubomirskich. Zniekształcony rozbudową II piętra i przebudową na koszary, obecnie jest siedzibą Liceum Ogólnokształcącego.
Warta uwagi jest także neogotycka kaplica cmentarna w obecnej szacie z poł. XIX wieku, przebudowana z klasycystycznej kaplicy z 1790 roku. Cmentarz jest najstarszym w Polsce cmentarzem zlokalizowanym zgodnie z zasadami higieny w czasach oświecenia, czyli poza miastem, założony w 1772 roku, kilkanaście lat wcześniej niż warszawskie Powązki.
Kolejnym ciekawym miejscem jest Pałac w Niezdowie, zbudowany w latach 1785–1787 przez Aleksandra Lubomirskiego. Do początku lat dwudziestych XX wieku pałac należał do rodziny Kleniewskich, zaś ostatnim właścicielem był zakon sióstr służebniczek N.M.P. Obok pałacu znajdują się pozostałości dworu obronnego z II poł. XVI wieku oraz piękny park.
Pierwotnie Opole było słowiańską wspólnotą sąsiedzką, która dała początek miastu. Na przełomie wieków miasteczko było zamieszkiwane przez ludzi różnych wyznań i narodowości. W czasach zaborów Opole dosyć licznie zamieszkiwali Rosjanie. W XIX i na początku XX wieku połowę ludności miasta stanowili Żydzi.
Obecnie będąc w Opolu Lubelskim warto odwiedzić kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny zbudowany w latach 1663–1675. Budynek był rozbudowany w 1748 roku o obejście-kalwarię, a także wielokrotnie odnawiany i remontowany, posiada barokowy wystrój.
Na terenie miasta znajduje się także pałac, wzniesiony przez Słupeckich prawdopodobnie w XV w., rozbudowany w 1613 roku i ponownie w 1740 dla Tarłów, przekształcony w latach 1766–1773 w okazałą rezydencję Lubomirskich. Zniekształcony rozbudową II piętra i przebudową na koszary, obecnie jest siedzibą Liceum Ogólnokształcącego.
Warta uwagi jest także neogotycka kaplica cmentarna w obecnej szacie z poł. XIX wieku, przebudowana z klasycystycznej kaplicy z 1790 roku. Cmentarz jest najstarszym w Polsce cmentarzem zlokalizowanym zgodnie z zasadami higieny w czasach oświecenia, czyli poza miastem, założony w 1772 roku, kilkanaście lat wcześniej niż warszawskie Powązki.
Kolejnym ciekawym miejscem jest Pałac w Niezdowie, zbudowany w latach 1785–1787 przez Aleksandra Lubomirskiego. Do początku lat dwudziestych XX wieku pałac należał do rodziny Kleniewskich, zaś ostatnim właścicielem był zakon sióstr służebniczek N.M.P. Obok pałacu znajdują się pozostałości dworu obronnego z II poł. XVI wieku oraz piękny park.
Lubelskie Powiśle to także nadwiślańskie wsie. Jedną z nich jest Wilków, siedziba gminy wiejskiej. To właśnie ta gmina tak bardzo ucierpiała w czasie powodzi, która dotknęła Polskę w maju 2010. Wtedy pod wodą znalazło się 90 procent powierzchni gminy. Zalane zostały aż 23 wioski.
Na obszarze gminy znajdują się dwa rezerwaty przyrody: rezerwat przyrody Krowia Wyspa – chroni stanowiska lęgowe wielu gatunków ptaków oraz rezerwat przyrody Skarpa Dobrska – chroni wychodnie i odsłonięcia różnowiekowych osadów czwartorzędowych, różnorodnych form rzeźby terenu oraz ciepłolubnych muraw kserotermicznych z licznymi rzadkimi gatunkami roślin.
Nieco dalej, na drugim brzegu Wisły, naprzeciwko Kazimierza Dolnego leży Janowiec. Jest to niewielka wieś położona na skraju Małopolskiego Przełomu Wisły, tuż przy ujściu Plewki, połączona przeprawą promową w Kazimierzu Dolnym. Janowiec znajduje się na wzniesieniu, przez co zyskuje dodatkowego uroku - roztacza się stąd wspaniały widok na Kazimierz Dolny i najbliższe okolice.
Do Janowca możemy dotrzeć od strony Puław lub promem z Kazimierza Dolnego. Szczególną atrakcję stanowi to drugie rozwiązanie, gdyż widok Wisły jest naprawdę malowniczy. Podróż ta trwa dosłownie chwilę, ale przeżycia niezapomniane. W panoramie miasteczka dominują: ruiny zamku, białe ściany skarpy i bryła kościoła.
Poszukaj noclegu w okolicy
Do Janowca możemy dotrzeć od strony Puław lub promem z Kazimierza Dolnego. Szczególną atrakcję stanowi to drugie rozwiązanie, gdyż widok Wisły jest naprawdę malowniczy. Podróż ta trwa dosłownie chwilę, ale przeżycia niezapomniane. W panoramie miasteczka dominują: ruiny zamku, białe ściany skarpy i bryła kościoła.
Poszukaj noclegu w okolicy
Agnieszka Skrzyńska - Michalczewska
Komentarze
