Pułtusk na weekend - co warto zobaczyć?
Pułtusk jest idealnym miejscem na wypoczynek weekendowy. Znajdziemy tam wiele ciekawych zabytków, ale także atrakcje przyrodnicze, które pozwolą nam odetchnąć. Co warto zobaczyć w Pułtusku i dlaczego warto odwiedzić to miasto? O tym poniżej.
Pułtusk leży w województwie mazowieckim, na skraju Puszczy Białej nad Narwią, w mezoregionie Dolina Dolnej Narwi. Prawa miejskie uzyskał w 1257 roku, w drugiej połowie XVI wieku był miastem biskupstwa płockiego. Jest to zabytkowe i urocze miasteczko położone około 60 km od Warszawy, na szlaku prowadzącym nad Jeziora Mazurskie. Wiedzie tędy również naturalny trakt wodny rzeką Narew do Krainy Wielkich Jezior Mazurskich i na Pojezierze Augustowskie.
Zobaczymy tu m.in. najdłuższy rynek w Europie, który stanowi serce starej części miasta. Prócz tego piękny zamek, w którym obecnie ma siedzibę Dom Polonii. Jest też kilka zabytkowych świątyń na czele z gotycką bazyliką kolegiacką p.w. Zwiastowana Najświętszej Maryi Pannie. Z dawnych murów miejskich pozostała baszta przy kościele św. Piotra i Pawła. Warto też wejść do muzeum, gdzie zobaczyć można meteoryty jakie spadły na miasto w roku 1868.
Pułtusk jest bogaty w zabytki. Dlatego też spacerując po mieście warto zwrócić na nie uwagę. Jednym z ciekawszych obiektów jest Gotycka Bazylika kolegiacka Zwiastowania NMP z XV wieku, z renesansową przebudową z XVI wieku. W 1975 r. papież Paweł VI nadał kolegiacie tytuł bazyliki mniejszej. W pobliżu kolegiaty znajduje się plebania z XVI w., przebudowana w XIX oraz dawne seminarium duchowne z XVIII w., w którym obecnie mieści się liceum.
Kolejny interesujący obiekt to zamek biskupi usytuowany na brzegu Narwi z XIV – XVI wieku, obecnie Dom Polonii. Właścicielem Domu Polonii jest Stowarzyszenie „Wspólnota Polska”. Co ciekawe, niegdyś w murach zamku przebywali m.in.: król Zygmunt III Waza, król szwedzki Karol XII czy carowie rosyjscy Aleksander I i Aleksander II.
Przy rynku natomiast ulokowana została kaplica pw. św. Marii Magdaleny, która pierwotnie odgrywała rolę kościoła parafialnego, tzn. do czasu zbudowania kolegiaty. W 1944 r. została całkowicie zniszczona, zaś zrekonstruowana w latach 1946–1951.
Planując zwiedzanie Pułtuska zaplanujmy także odwiedzenie trzech świątyń. Pierwszą jest barokowy kościół pojezuicki pw. ś. Piotra i Pawła z 1718 r. Powstał on w miejscu wcześniejszego obiektu z 1570 r. W ołtarzu głównym znajduje się obraz Wojciecha Gersona. Drugi to kościół św. Krzyża z XVI w.. Jest to budynek późnogotycki z elementami barokowo-klasycznymi. Wokół świątyni rozciąga się najstarszy pułtuski cmentarz katolicki, z grobowcami z XIX w. Trzeci obiekt to poreformacki kościół św. Józefa z XVII w., do którego przylegają budynki dawnego klasztoru Reformatów, gdzie w okresie zaborów znajdowało się więzienie.
Spacerując po Pułtusku zwróćmy także uwagę na pozostałości murów miejskich, wznoszonych w latach 1508–1533 z inicjatywy biskupa płockiego Erazma Ciołka. Co prawda w większości zostay one rozebrane w XIX wieku, jednak do dziś zachowała się cylindryczna baszta przy kościele św. Piotra i św. Pawła.
Do zabytkowych obiektów w mieście należą także: szpital ufundowany w 1536 r. a powiększony w końcu XVI w., klasycystyczne domy przy Rynku z początku XIX w., ratusz z gotycko-renesansową wieżą ratuszową z XVI w., gdzie obecnie mieści się Muzeum Regionalne czy dawny kościół NMP wybudowany w XV / XVI wieku a obecnie archiwum.
Niezwykle ciekawym miejscem są także piwnice magazynowe we Wzgórzu Abrahama (między ul. 3 Maja a ul. Baltazara). Zbudowało je kolegium Jezuitów w Pułtusku i służyły one jako pomieszczenia gospodarcze do przechowywania produktów spożywczych potrzebnych kolegium. Kompleks korytarzy i sal podziemnych wydrążono w lessie budującym wzgórze. Dwa korytarze obmurowane cegłą z niszami zaczęto budować w 1573 r. Do dziś zachowały się fragmenty ceglanej posadzki. Jeden z nich ma 14,5 m długości, 1,9 m wysokości i 1,5 m szerokości, drugi zaś ma tę samą szerokość, ale 11,4 m długości i wysokość do 2,11 m. Wkrótce potem dobudowano do każdego z nich kilkumetrowy odcinek wejściowy, a w I poł. XVII w. powstał nowy obmurowany korytarz długości 20,5 m, szerokości do 1,55 m i wysokości do 1,8 m oraz nieoblicowana cegłą sala w lessie rozmiarów ok. 5x4 m i wysokości 1,8 m, połączona przejściem z tym nowym korytarzem. W XVIII w. od w/w sali poprowadzono krótkie korytarzyki do nowo drążonych dwóch nielicowanych cegłą sal, jednak budowli tych nie ukończono. Piwnice użytkowali po kasacie jezuitów Benedyktyni i dopiero w 1864 roku zaprzestano ich użytkowania. We współczesnym Pułtusku kompleks ten nosi nazwę „Lochy”.
Pułtusk to również liczne atrakcje przyrodnicze. Jedną z nich jest bez wątpienia Puszcza Biała, czyli kompleks leśny ciągnący się od Pułtuska po Ostrów Mazowiecką. Jest to część Niziny Mazowieckiej, w 90% zdominowana przez drzewostan sosnowy. Teren ten został wpisany do obszarów chronionych Natura 2000.
Ciekawa jest także sama historia Puszczy Białej. Otóż od XIII wieku puszcza należała do biskupów płockich, którzy dość często rezydowali w swojej rezydencji w Pułtusku lub w dworkach w Wyszkowie lub Broku. Ochrona zasobów Puszczy spowodowała, że jeszcze w XVIII wieku były to tereny najsłabiej zaludnione na Mazowszu. By nie naruszyć zasobów leśnych, osiedlano głównie ludzi znających gospodarkę leśną, poddając ich wcześniej dokładnej selekcji. Osadnikom pozwalano uprawiać rolę na niewielkich, dokładnie wyznaczonych „nowinach”, które miały wystarczyć na zaspokojenie osobistych potrzeb osadników. Tępiono tych, którzy próbowali samowolnie karczować lasy, bo leśne płody, bartnictwo czy smolarnie były źródłem dużych dochodów.
Puszcza w swej historii była widownią wielu starć zbrojnych, od czasów średniowiecza do współczesnych. Znane są zwłaszcza walki prowadzone przeciw Szwedom przez mieszkańców Puszczy w czasie potopu i wojny północnej.
Upadek Rzeczypospolitej doprowadził do przejęcia Puszczy przez skarb państwa zaborczego. Doprowadziło to w ciągu XIX wieku do dewastacji lasów wchodzących w skład puszczy. O ile jeszcze w XVIII wieku rosły tu olbrzymie dęby, to na skutek rabunkowej gospodarki prowadzonej w XIX wieku drzewostan puszczy uległ radykalnej zmianie, znanej nam dzisiaj. Pierwsze próby ratowania puszczy podjęto dopiero po 1880 roku. Na nowo urządzaniem lasu zajęto się dopiero w dwudziestoleciu międzywojennym i po II wojnie światowej.
Przez Puszczę Białą przepływaja pięć rzek: Bug, Narew, Brok, Zgorza Struga i Wymakracz. Na jej terenie znajdują się także cztery rezerwaty przyrody: rezerwat Stawinoga we wsi Stawinoga, rezerwat Popławy we wsi Gładczyn Rządowy, rezerwat przyrody Bartnia we wsi Ponikiew oraz rezerwat przyrody Wielgolas we wsi Wielgolas.
W Pułtusku i okolicy znajdą coś dla siebie również miłośnicy spacerów czy jazdy na rowerze. Przez obszar Nadleśnictwa Pułtusk przebiegają bowiem cztery szlaki turystyczne:
Pułtusk nie jest typowym miastem turystycznym, dlatego też tutejsza baza noclegowa nie jest zbyt rozbudowana. Bez problemu jednak znajdziemy nocleg w mieście i najbliższej okolicy.
Zobaczymy tu m.in. najdłuższy rynek w Europie, który stanowi serce starej części miasta. Prócz tego piękny zamek, w którym obecnie ma siedzibę Dom Polonii. Jest też kilka zabytkowych świątyń na czele z gotycką bazyliką kolegiacką p.w. Zwiastowana Najświętszej Maryi Pannie. Z dawnych murów miejskich pozostała baszta przy kościele św. Piotra i Pawła. Warto też wejść do muzeum, gdzie zobaczyć można meteoryty jakie spadły na miasto w roku 1868.
Co warto zobaczyć w Pułtusku?
Pułtusk jest bogaty w zabytki. Dlatego też spacerując po mieście warto zwrócić na nie uwagę. Jednym z ciekawszych obiektów jest Gotycka Bazylika kolegiacka Zwiastowania NMP z XV wieku, z renesansową przebudową z XVI wieku. W 1975 r. papież Paweł VI nadał kolegiacie tytuł bazyliki mniejszej. W pobliżu kolegiaty znajduje się plebania z XVI w., przebudowana w XIX oraz dawne seminarium duchowne z XVIII w., w którym obecnie mieści się liceum.
Kolejny interesujący obiekt to zamek biskupi usytuowany na brzegu Narwi z XIV – XVI wieku, obecnie Dom Polonii. Właścicielem Domu Polonii jest Stowarzyszenie „Wspólnota Polska”. Co ciekawe, niegdyś w murach zamku przebywali m.in.: król Zygmunt III Waza, król szwedzki Karol XII czy carowie rosyjscy Aleksander I i Aleksander II.
Przy rynku natomiast ulokowana została kaplica pw. św. Marii Magdaleny, która pierwotnie odgrywała rolę kościoła parafialnego, tzn. do czasu zbudowania kolegiaty. W 1944 r. została całkowicie zniszczona, zaś zrekonstruowana w latach 1946–1951.
Planując zwiedzanie Pułtuska zaplanujmy także odwiedzenie trzech świątyń. Pierwszą jest barokowy kościół pojezuicki pw. ś. Piotra i Pawła z 1718 r. Powstał on w miejscu wcześniejszego obiektu z 1570 r. W ołtarzu głównym znajduje się obraz Wojciecha Gersona. Drugi to kościół św. Krzyża z XVI w.. Jest to budynek późnogotycki z elementami barokowo-klasycznymi. Wokół świątyni rozciąga się najstarszy pułtuski cmentarz katolicki, z grobowcami z XIX w. Trzeci obiekt to poreformacki kościół św. Józefa z XVII w., do którego przylegają budynki dawnego klasztoru Reformatów, gdzie w okresie zaborów znajdowało się więzienie.
Spacerując po Pułtusku zwróćmy także uwagę na pozostałości murów miejskich, wznoszonych w latach 1508–1533 z inicjatywy biskupa płockiego Erazma Ciołka. Co prawda w większości zostay one rozebrane w XIX wieku, jednak do dziś zachowała się cylindryczna baszta przy kościele św. Piotra i św. Pawła.
Do zabytkowych obiektów w mieście należą także: szpital ufundowany w 1536 r. a powiększony w końcu XVI w., klasycystyczne domy przy Rynku z początku XIX w., ratusz z gotycko-renesansową wieżą ratuszową z XVI w., gdzie obecnie mieści się Muzeum Regionalne czy dawny kościół NMP wybudowany w XV / XVI wieku a obecnie archiwum.
Niezwykle ciekawym miejscem są także piwnice magazynowe we Wzgórzu Abrahama (między ul. 3 Maja a ul. Baltazara). Zbudowało je kolegium Jezuitów w Pułtusku i służyły one jako pomieszczenia gospodarcze do przechowywania produktów spożywczych potrzebnych kolegium. Kompleks korytarzy i sal podziemnych wydrążono w lessie budującym wzgórze. Dwa korytarze obmurowane cegłą z niszami zaczęto budować w 1573 r. Do dziś zachowały się fragmenty ceglanej posadzki. Jeden z nich ma 14,5 m długości, 1,9 m wysokości i 1,5 m szerokości, drugi zaś ma tę samą szerokość, ale 11,4 m długości i wysokość do 2,11 m. Wkrótce potem dobudowano do każdego z nich kilkumetrowy odcinek wejściowy, a w I poł. XVII w. powstał nowy obmurowany korytarz długości 20,5 m, szerokości do 1,55 m i wysokości do 1,8 m oraz nieoblicowana cegłą sala w lessie rozmiarów ok. 5x4 m i wysokości 1,8 m, połączona przejściem z tym nowym korytarzem. W XVIII w. od w/w sali poprowadzono krótkie korytarzyki do nowo drążonych dwóch nielicowanych cegłą sal, jednak budowli tych nie ukończono. Piwnice użytkowali po kasacie jezuitów Benedyktyni i dopiero w 1864 roku zaprzestano ich użytkowania. We współczesnym Pułtusku kompleks ten nosi nazwę „Lochy”.
Pułtusk to również liczne atrakcje przyrodnicze. Jedną z nich jest bez wątpienia Puszcza Biała, czyli kompleks leśny ciągnący się od Pułtuska po Ostrów Mazowiecką. Jest to część Niziny Mazowieckiej, w 90% zdominowana przez drzewostan sosnowy. Teren ten został wpisany do obszarów chronionych Natura 2000.
Ciekawa jest także sama historia Puszczy Białej. Otóż od XIII wieku puszcza należała do biskupów płockich, którzy dość często rezydowali w swojej rezydencji w Pułtusku lub w dworkach w Wyszkowie lub Broku. Ochrona zasobów Puszczy spowodowała, że jeszcze w XVIII wieku były to tereny najsłabiej zaludnione na Mazowszu. By nie naruszyć zasobów leśnych, osiedlano głównie ludzi znających gospodarkę leśną, poddając ich wcześniej dokładnej selekcji. Osadnikom pozwalano uprawiać rolę na niewielkich, dokładnie wyznaczonych „nowinach”, które miały wystarczyć na zaspokojenie osobistych potrzeb osadników. Tępiono tych, którzy próbowali samowolnie karczować lasy, bo leśne płody, bartnictwo czy smolarnie były źródłem dużych dochodów.
Puszcza w swej historii była widownią wielu starć zbrojnych, od czasów średniowiecza do współczesnych. Znane są zwłaszcza walki prowadzone przeciw Szwedom przez mieszkańców Puszczy w czasie potopu i wojny północnej.
Upadek Rzeczypospolitej doprowadził do przejęcia Puszczy przez skarb państwa zaborczego. Doprowadziło to w ciągu XIX wieku do dewastacji lasów wchodzących w skład puszczy. O ile jeszcze w XVIII wieku rosły tu olbrzymie dęby, to na skutek rabunkowej gospodarki prowadzonej w XIX wieku drzewostan puszczy uległ radykalnej zmianie, znanej nam dzisiaj. Pierwsze próby ratowania puszczy podjęto dopiero po 1880 roku. Na nowo urządzaniem lasu zajęto się dopiero w dwudziestoleciu międzywojennym i po II wojnie światowej.
Przez Puszczę Białą przepływaja pięć rzek: Bug, Narew, Brok, Zgorza Struga i Wymakracz. Na jej terenie znajdują się także cztery rezerwaty przyrody: rezerwat Stawinoga we wsi Stawinoga, rezerwat Popławy we wsi Gładczyn Rządowy, rezerwat przyrody Bartnia we wsi Ponikiew oraz rezerwat przyrody Wielgolas we wsi Wielgolas.
W Pułtusku i okolicy znajdą coś dla siebie również miłośnicy spacerów czy jazdy na rowerze. Przez obszar Nadleśnictwa Pułtusk przebiegają bowiem cztery szlaki turystyczne:
- Szlak Wielkiej Przygody – biegnący przez teren Nadleśnictwa Pułtusk: Pułtusk – Popławy – rezerwat „Wielgolas” – Obryte – Sadykierz do wsi Komorowo
- Szlak Borów Nadnarwiańskich: Pułtusk ul. Bartodziejska przy siedzibie nadleśnictwa do brzegu lasu – obok rezerwatu „Popławy” – koniec szlaku na przystanku autobusowym we wsi Zatory
- Szlak zielony: Pułtusk – Ponikiew – Szygłówek – Gnojno
- Szlak niebieski: Popowo Kościelne – obok rezerwatu „Stawinoga” – Drwały – Pniewo – Wielątki Folwark;
Noclegi w Pułtusku
Pułtusk nie jest typowym miastem turystycznym, dlatego też tutejsza baza noclegowa nie jest zbyt rozbudowana. Bez problemu jednak znajdziemy nocleg w mieście i najbliższej okolicy.
Agnieszka Skrzyńska - Michalczewska
Komentarze
