Rzadki starodruk do zobaczenia w Olsztynie

Jest to kolejny stary druk po konserwacji, zatytułowany „Obrot całego roku kazaniami niedzielnymi ku wieczności skierowany…”, autorstwa księdza Rajmunda Czaszyńskiego. Został wydany w Warszawie w drukarni Kolegium Pijarów w 1745 roku. Autorem prac konserwatorskich i restauratorskich oraz dokumentacji jest dr Dorota Jutrzenka-Supryn – konserwator z Torunia. Dzieło zostało przekazane do zbiorów biblioteki ze składnicy akt KW PZPR w Olsztynie.

Dzieło Czaszyńskiego

Rajmund Czaszyński był dominikaninem i lektorem teologii. W latach 40. XVIII wieku przebywał w klasztorze w Łowiczu. Był kaznodzieją kolegiaty za czasów biskupa warmińskiego Krzysztofa Szembeka (1667-1748), któremu zadedykował swoje dzieło.

„Obrot całego roku kazaniami niedzielnymi ku wieczności skierowany…” przedstawia zbiór kazań niedzielnych i świątecznych. Były one ważnym narzędziem działalności duszpasterskiej. Ułatwiały wiernym zrozumienie przesłania płynącego z Pisma Świętego oraz znalezienie jego odniesienia do konkretnych sytuacji w życiu. Czaszyński w swoim dziele stara się zademonstrować przede wszystkim erudycję teologiczną. Zastanawia się nad formą kazania i jego dydaktycznym wydźwiękiem. Problemowi temu poświęcił między innymi jedno z kazań, które napisał na wyraźny użytek duszpasterzy. Narzeka w nim na małe oddziaływanie przekazów kaznodziejskich. Zaznacza, że bycie dobrym kaznodzieją polega na tym, by świecić przykładem bezgrzesznego życia. Stosuje dydaktykę strachu – wykorzystuje lęk człowieka wobec wielkości i świętości Boga. W analizowanych kazaniach szeroko rozważa ułomności natury ludzkiej, zepsucie moralne. Słuchając kazań, wierny otrzymywał pouczenia o istocie teologicznej grzechu. Najważniejszą sprawą człowieka jest jego zbawienie. Ciekawe jest też kazanie o istocie dnia niedzielnego. Dzień ten powinien być wolny od trudów pracy, a przeznaczony na działanie ku czci Boga. Czaszyński traktował innowierców na równi ze wszelakim złem, które w naturalny sposób istnieje w świecie. W przedstawionych kazaniach niedzielnych znajdujemy wiele różnorodnych treści, które wszechstronnie pouczały i umoralniały wiernych. Ten wzornik kazań docierał do kaznodziejów, którzy wykorzystywali go w swoich kazaniach niedzielnych.

Prace konserwatorskie

Druk otwiera strona tytułowa, na jej rewersie umieszczono herb biskupa Krzysztofa Szembeka. Poniżej znajduje się skierowany do niego list dedykacyjny od Czaszyńskiego. Poszczególne kazania rozpoczynają drukowane ozdobne, ornamentalne inicjały wpisane kompozycyjnie w kwadrat. Wyposażenie typograficzne jest skromne, ale eleganckie. Tekst polski wydrukowany jest łacińską antykwą, którą wprowadziły do nowożytnego polskiego drukarstwa przodujące oficyny warszawskie. Tekst wydrukowano w kolorze czarnym, układzie jednoszpaltowym na papierze ręcznie czerpanym. Oprawa woluminu uległa znacznym zniszczeniom. Zachowały się jedynie fragmenty skórzanego obleczenia ze skóry garbowanej roślinnie, bez zdobień. Zniszczony blok został naprawiony. Na wyklejce i na karcie tytułowej obecne są dopiski wykonane „jedną ręką” i jednym rodzajem atramentu. Są to zapiski proweniencyjne prawdopodobnie pierwszego właściciela księgi – Jana Redewskiego dziekana brodnickiego, który w darze przekazał go „…ojcom z brodnickiego klasztoru…”

Stary druk został poddany konserwacji dzięki dofinansowaniu Urzędu Miasta Olsztyna, za pośrednictwem Towarzystwa Przyjaciół Muzeum Warmii i Mazur. Kwota dotacji to 11.500 tysiąca złotych, pozostałą część kosztów opłaciło Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie.

Źródło: Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie – materiały prasowe