Szlak Grunwald - Olsztynek

I przystanek - Znajomy Grunwald

Szlak rozpoczyna się przy drodze naprzeciwko parkingu w pobliżu pól Grunwaldu. Grunwaldu chyba nikomu nie trzeba przedstawiać. Młodzież i dorośli raczej znają datę 1410 r. Można przypuszczać, że więcej jest osób, które czytały lub oglądały "Krzyżaków", niż te które tego nie zrobiły. Pewnie też wielu z nas kojarzy obraz Jana Matejki "Bitwa pod Grunwaldem". Matejko na podstawie ustnych relacji swojego ojca opisał bitwę. Malował obraz przez około 6 lat. Mimo wielu skojarzeń przypomnimy Wam kilka faków dotyczących bitwy pod Grunwaldem.

15 lipca 1410 r. rozegrała się jedna z największych pod względem liczby uczestników bitwa w historii średniowiecznej Europy. Walczył w niej Zakon Krzyżacki i połączone siły polskie i litewskie pod dowództwem króla Polski Władysława II Jagiełły. Przegrali Krzyżacy. Symbolicznym pretekstem do rozpoczęcia bitwy pod Grunwaldem było wręczenie dwóch nagich mieczy dla króla polskiego przez heroldów wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego Ulricha von Jungingena.

Co ciekawe i jednocześnie dziwne, pole bitwy nie doczekało się systematycznego przebadania pod względem archeologicznym. Polskie badania archeologiczne rozpoczęły się w 1958 i trwały do lat 90., lecz objęły niewielką część pobojowiska. Odnaleziono np. kilka zbiorowych mogił w pobliżu ruin kaplicy wzniesionej przez Krzyżaków po bitwie.

Popularne miejsce wycieczek

Nie ma chyba dzieci i młodzieży na Warmii i Mazurach, które nie odwiedziłyby grunwaldzkich pól podczas szkolnej wycieczki .

W 550. rocznicę bitwy odsłonięto Pomnik Zwycięstwa Grunwaldzkiego. Składa się on z 3 części:
- granitowego obelisku,
- jedenastu 30-metrowych masztów symbolizujących sztandary polskich i litewsko-ruskich chorągwi,
- amfiteatru z pomieszczeniami Muzeum Bitwy pod Grunwaldem, salą kinową i mapą plastyczną z kolorowych kamieni, pokazującą ustawienie wojsk przed bitwą.

Na polu bitwy zobaczycie też: ruiny kaplicy pobitewnej, pozostałości Pomnika Grunwaldzkiego w Krakowie zburzonego przez hitlerowców w 1939, Kamień Jungingena i Kopiec Jagiełły usypany przez harcerzy z ZHP w 1959.

Wojska Jagiełły wygrywają co roku

Co roku, w rocznicę bitwy, członkowie bractw rycerskich z całej Europy inscenizują Bitwę pod Grunwaldem. Jest to ogromne wydarzenie na Warmii i Mazurach. Zjeżdża się na nie widownia z całego świata. Co roku inscenizacja jest wielkim sukcesem. Pod jej wpływem rozpoczęła się na Warmii i Mazurach moda na inscenizacje różnych innych bitew.

Upamiętnić bitwę

W Krakowie znajduje się Pomnik Grunwaldzki. Przedstawia on króla Władysława II Jagiełłę na koniu. Lewą ręką trzyma końską uzdę, a w prawej obnażony opuszczony w dół miecz. Pomnik wzniesiony został w 1910. W latach 1939-1940 zniszczyli go Niemcy, ale udało się go zrekonstruować w 1976 r.

Podobny pomnik znajduje się w Nowym Jorku w Central Parku. Został stworzony aby ozdobić polski pawilon na Światową Wystawę w Nowym Jorku w 1939 roku. Na skutek wybuchu II wojny światowej pomnik nie powrócił do Polski i w lipcu 1945 roku został podarowany miastu Nowy Jork. Pomnik Jagiełły na koniu z dwoma skrzyżowanymi mieczami jest najokazalszym i największym z dziesiątków pomników znajdujących się w Central Parku.

II przystanek - Stębark

Stębark jest znany z powodu dwóch bitew, jakie rozegrały się w jego pobliżu: bitwy pod Grunwaldem i bitwy pod Tannenbergiem z 26-30 sierpnia 1914 roku pomiędzy wojskami niemieckimi i rosyjskimi. W czasie tej drugiej bitwy w szkole w Stębarku mieściła się kwatera dowódcy generała Paula von Hindenburga i jego sztabu.

Będąc we wsi zajrzyjcie do barokowego kościoła z końca XVII wieku, przebudowanego w wieku XVIII i rozbudowanego w 1909 r. Wieża kościelna jest drewniana, a ołtarz barokowy z 1681 r.

Po Stębarku skręcimy na dawny nasyp kolejowy. Po ok. 2-3 km miniemy Lipową Górę. Po jakimś czasie wejdziemy w las i przez ok. 3 km będziemy wędrować po dawnym nasypie kolejowym nieistniejącej linii kolejowej Olsztynek – Ostróda. Potem wyjdziemy z lasu i wejdziemy na drogę asfaltową Lichtajny-Królikowo.

III przystanek - Królikowo i Sudwa

W Króliwkowie nie zobaczymy niestety nic ciekawego, ale można tam chwilę odsapnąć. Ok. 1 km za wsią znajduje się pomnik stojący na miejscu wielkiego hitlerowskiego obozu jenieckiego Stalag 1B Hohenstein. W latach 1938-1945 przebywało w nim ok. 650 tys. jeńców wojennych różnych narodowości. Był to jeden z największych obozów jenieckich w Europie Wschodniej. Smutna historia, ale należy o niej pamiętać...

W pobliskiej Sudwie Kolonia znajduje się cmentarz 55 tys. jeńców, którzy zginęli w obozie Stalag 1B Hohenstein. Pochowano ich w ponad 500 mogiłach. W Sudwie można zobaczyć pomnik żołnierza oraz tablicę kamienną z informacją o poległych. W latach powojennych przeprowadzona została ekshumacja zwłok żołnierzy francuskich i belgijskich. Pochowano ich w krajach pochodzenia. Zwłoki żołnierzy włoskich przeniesiono na bielański cmentarz włoski w Warszawie. Obecnie na cmentarzu w Sudwie leżą żołnierze polscy i sowieccy.

Sudwa znana jest również z mauzoleum Hindenburga, które w 1927 r. wybudowali Niemcy. Był to ogromny pomnik Chwały Rzeszy dla uczczenia zwycięskiej bitwy nad Rosjanami w 1914 r. Składało się na niego 8 wież połączonych murami. Wokół pomnika zachowano niemieckie i rosyjskie groby żołnierskie, tworząc naturalny krajobraz dawnej bitwy. Pomnik tłumnie odwiedzali Niemcy z całej Rzeszy. Po umieszczeniu w jednej z wież trumien z ciałami feldmarszałka Paula von Hindenburga i jego małżonki miejsce ogłoszono Pomnikiem Chwały Rzeszy, jedynym w Niemczech. Niemcy wycofując się przed ofensywą wysadzili budowlę. Zdążono wywieźć trumny z ciałami Hindenburgów. Po wojnie materiał skalny pomnika wykorzystano budując m.in. Pałac Kultury w Warszawie. Do dziś przetrwały jedynie żołnierskie groby z czasów I wojny światowej.

IV przystanek - Olsztynek

Kolejny na trasie naszego spaceru jest Olsztynek. Olsztynek (zwany też Małym Olsztynem) jest miastem położonym ok. 28 km od Olsztyna. Powstał przy zamku krzyżackim. Pierwsza o nim wzmianka pochodzi już z 1351 r., jednak nadanie praw miejskich to 1359 r.

W Olsztynku 1764 r. urodził się Krzysztof Celestyn Mrongowiusz - obrońca polskości w zaborze pruskim, językoznawca, jeden z pierwszych badaczy folkloru Kaszubów. Od nazwiska Mrongowiusza pochodzi współczesna nazwa Sensburga (Mrągowa).

Zwiedzanie Olsztynka i jego okolic zajmuje dużo czasu! Miasto słynie z Muzeum Budownictwa Ludowego. Podziwiać tam można niezwykłej urody budowle z Warmii, Mazur, Powiśla i Pruskiej Litwy (mieszkalne, sakralne, zabudowania gospodarcze i przemysłowe). Jaki tam panuje klimat! Można poczuć się niczym w centrum dawnej wielkiej osady - niezwykle zadbanej, bogatej i tętniącej życiem. Aż dziw bierze, że te słowa dotyczą Skansenu. Jednak to miejsce to nie tylko obiekty, ale także piękne wiejskie ogrody z zadbanymi bylinami, warzywami, ziołami i krzewami charakterystycznymi dla regionu oraz zwierzęta: koniki polskie, kozy, króliki, polskie konie zimnokrwiste, owce...

W Olsztynku jest wiele innych miejsc godnych uwagi. Oto lista niektórych z nich:

- fragmenty murów miejskich z basztami
- kościół ewangelicki z plebanią (miejsce urodzenia Mrongowiusza)
- zamek krzyżacki użytkowany od niemal dwóch stuleci jako szkoła. Uczył się w niej wybitny niemiecki bakteriolog, laureat pierwszej Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny - Emil Behring, twórca szczepionki przeciwko tężcowi.
- cmentarz żydowski (w jego miejscu znajduje się park. Niestety nie zachowała się ani jedna macewa!)
- Huta szkła Artystycznego, gdzie na własne oczy można zobaczyć produkcję dekoracyjnych wyrobów ze szkła
- 7-tonowa rzeźba kamiennego lwa stojąca od 1993 r. przed ratuszem. Jest to pomnik symbolizujący XII Mazurską Dywizję Piechoty w bitwie pod Tannenbergiem w 1914 r. Posąg ten był niemym świadkiem uroczystości na polu bitwy, a po II wojnie światowej został nienaruszony podczas niszczenia mauzoleum.