Trasa rowerowa Pętla Bełdany

Otoczone Puszczą Piską

Ruciane-Nida to 2-częściowe miasto (Ruciane i Nida + pomniejsze osady) otoczone lasami Wielkiej Kniei, zwanej powszechnie Puszczą Piską. W jej najbogatszej przyrodniczo części utworzono Mazurski Park Krajobrazowy. Ruciane-Nida leżą nad jeziorami Nidzkie, Guzianka Wielka, Guzianka Mała i Bełdany.

Koniecznie zobaczcie w mieście 2 ciekawe zabytki:
- wyłuszczarnię nasion z 1890 r., która była największa w Prusach Wschodnich. Przywożono do niej szyszki z całych Prus, Polski i Rosji. Wyłuszczarnia składa się z kompleksu zabytkowych budynków. W 2006 r. została zmodernizowana. Nadal pozyskuje się w niej nasiona wykorzystywane w szkółkach leśnych. Warto skontaktować się z Nadleśnictwem Maskulińskim, by zwiedzić wyłuszczarnię.
- kompleks fortyfikacji z przełomu XIX/XX w. wchodzących w skład Węzła obronnego Ruciane-Guzianka. Węzeł stanowił część fortyfikacji obronnej zwanej Linią Wielkich Jezior Mazurskich, która miała umożliwić obronę Prus Wschodnich przed inwazją wojsk rosyjskich w czasie I wojny światowej i obok Giżycka był to największy kompleks umocnień tego zespołu architektonicznego.

Po zwiedzeniu Rucianego-Nidy przejedziecie przez Szeroki Bór. Kolejna na trasie jest Guzianka.

Guziankowa śluza i bunkier

Osiedle Guzianka wchodzące w skład Ruciane-Nidy. W Guziance znajduje się śluza pomiędzy jeziorami Guzianka Mała i Bełdany, będącą ważnym węzłem komunikacyjnym na szlaku Wielkich Jezior Mazurskich. Cała przeprawa wodna, czyli napełnianie śluzy wodą, wpłynięcie statku do wewnątrz, zamknięcie górnych wrót, odpompowanie wody oraz otwarcie dolnych wrót trwa ok. 20 minut.

Przy śluzie stoi niemiecki bunkier zbudowany na przełomie XIX i XX wieku.

Ginący element mazurskiego krajobrazu trwa w Wejsunach

Po Guziance jedziemy do Wejsun.

Wejsuny zostały założone w 1763 r. To niewielka wieś z ewaneglickim neogotyckim kościołem oraz drewnianymi chatami mazurskimi z końca XIX i początku XX w.

Jest w Wejsunach jeszcze jedno miejsce warte odwiedzenia - cmentarz! Tak tak, nie mylicie się. Cmentarze na Warmii i Mazurach można nazwać ginącym elementem tego krajobrazu. Często są to miejsca zabytkowe. Bo Mazury to coś więcej niż jeziora. To aleje drzewne, drewniane chaty i właśnie cmentarze. To dzięki nim dowiadujemy się wiele o dawnych mieszkańcach tych ziem, o ich wierze, twórczości ludowej, o tym jak dbali o swoje kościoły i cmentarze, jak próbowali oswoić ból po stracie bliskiej osoby, uhonorować zmarłego... Poza tym, jak często mamy okazję zobaczyć kunszt rękodzieła artystycznego w postaci pięknych kutych czy żeliwnych krzyży? Zobaczcie koniecznie! Na cmentarzu w Wejsunach zachowało się niewiele grobów dawnych mieszkańców wsi, za to w dobrym stanie są groby niemieckich i rosyjskich żołnierzy z okresu I wojny światowej.

W Wejsunach znajduje się też Izba Regionalna założona w latach 70. przez prywatną osobę. Obecnie Izbą opiekują sie władze Rucianego-Nidy. W drewnianej chałupie zobaczycie wiele codziennych przedmiotów używanych przez Mazurów w swoich domach. Zwróćcie uwagę na krosna i drewnianą wędkę do zimowych połowów.

Wejsuny znane są również ze stanowiska archeologiczna, z którego pochodzi tzw. baba kamienna znaleziona tam w 1872 r. a znajdująca sie obecnie w Piszu na skwerku przy tzw. Baszcie (przy wjeździe na parking koło ratusza). Baba kamienna to tajemniczy obelisk wykuty w głazie narzutowym z wyraźnie wyodrębnioną twarzą. Prawdopodobnie jest to posąg z czasów pruskich.

Onufry Jakowlew Smirnow - założyciel Onufryjewa

Onufryjewo położone jest tuż przy Wejsunach, przy drodze do Wierzby i Popielna. Wieś została założona przez staroobrzędowca Onufrego Jakowlewa Smirnowa w 1830 r. Staroobrzędowcy, zwani też starowiercami czy filiponami, w poł. XVII wieku odrzucili reformy prawosławia narzucone przez cara i zerwali z oficjalną Cerkwią. Z powodu prześladowań przenieśli się do Prus.

Koniki Polskie nad Bełdanami

Na wschodnim brzegu Bełdan leży Wierzba oraz Popielno. W części, gdzie Bełdany łączą się z jeziorem Mikołajskim, funkcjonuje prom samochodowy Wierzba-Popielno. A w Popielnie znajduje się Muzeum i Stacja Badawcza PAN. Prowadzona jest tam hodowla konika polskiego i bobra. Koniki polskie to rasa konia w typie kuca, są one długowieczne i odpornego na choroby. Ich dzikimi przodkami były tarpany. Prof. Tadeusz Vetulani rozpoczął w 1936 roku pracę nad odtworzeniem dzikich tarpanów leśnych w Puszczy Białowieskiej na bazie koni polskich. Niestety w czasie II wojny światowej hodowla została zniszczona, a część koników wywieziono do Niemiec. W 1949 ocalałe koniki trafiły do Popielna, tam w Instytucie PAN prowadzi się nad nimi badania naukowe i hodowlę zachowawczą. Przebywają na otwartej przestrzeni, nie boją się ludzi. Podchodzą do nich szukając smakołyków. Uwielbiają, gdy częstuje się je kostką cukru.

Na wschodnim brzegu, tuż za Wierzbą wznosi się najpiękniejsza binduga (miejsce nad jeziorem, służące do przygotowania drewna do spławu) na całym szlaku południowym. Kiedyś chodził po niej wielki żubr sprowadzony przez naukowców z PAN w Popielnie.

Galindowie

Wzdłuż zachodniego brzegu, od północy rozmieszczonych jest kilka miejscowości, a wśród nich Iznota. Znajduje się tam Osada Galindów - miejsce stylizowane na grodzisko pruskie. To kolejny punkt na naszej trasie rowerowej.

Galindia była jedną z krain dawnych Prus. Zamieszkiwało ją plemię Galindów. Sama nazwa "Galindia" pochodzi od słowa "galsa" oznaczającego „kraj położony na końcu świata” (za granicą Galindii nie mieszkało żadne pruskie plemię, kończył się więc pruski kraj).

Galindowie żyli około V w. p.n.e. - XIII w. n.e. Przed atakami innych plemion pruskich kryli się na podmokłych terenach. Więcej nawet - swobodnie je zamieszkiwali. Przystosowali się do życia na bagiennych terenach do tego stopnia, że na palach wbijanych w bagno wznosili drewniane siedziby. A przez najbardziej niebezpieczne odcinki bagien budowali "palowe ścieżki", tzw. kulgrindy. Galindowie byli bardzo sprytnym plemieniem. Nie wszystkie z tych ścieżek miały swoje zakończenie - w ten sposób wyprowadzali przeciwnika w pole.

Galindowie zajmowali się łowiectwem i zbieractwem. Podczas polowania używali oni tzw. „niedźwiedziówki” (mieszanki zawierającej 35% wódki, miód i zioła) do odurzania i chwytania żywcem niedźwiedzi. Byli także "handlarzami" - utrzymywali kontakty handlowe z Imperium Rzymskim, gdyż przez ich ziemie prowadziła jedna z odnóg „bursztynowego szlaku” prowadzącego na Półwysep Sambijski.

Państwo Kubaccy (a raczej wódz Yzeggusem II i jego małożonka Helena II Piękna) wskrzesili Galindów. Utworzyli osadę pięknie położoną nad jeziorem Bełdany. Właściciele są jak najbardziej autentyczni. On – potężny męczyzna, z siwą brodą, ubrany w lnianą koszulę i skórzany kaftan, w ręku trzyma maczugę. Ona – w lnianej sukni i bursztynowej biżuterii. Jeżdżą tak ubrani nawet do miasta!

Ośrodek składa się standardowo z centrum konferencyjnego i hotelu i restauracji oraz niestandardowo z pieczar, lochów uroczysk leśnych, kamiennych kręgów i labiryntów. Organizowane są niezwykłe imprezy: Napad Galindów, Wybory Najdzikszej Najlepszej Nałożnicy, Poszukiwanie bursztynu, wróżby, czary, rytuały, walki międzyplemienne...

Guziankowa śluza i bunkier

Po zwiedzeniu Galindii jedziemy do Wygryn, a następnie do Guzianki. Osiedle Guzianka wchodzi w skład Ruciane-Nidy. W Guziance znajduje się śluza pomiędzy jeziorami Guzianka Mała i Bełdany, będącą ważnym węzłem komunikacyjnym na szlaku Wielkich Jezior Mazurskich. Cała przeprawa wodna, czyli napełnianie śluzy wodą, wpłynięcie statku do wewnątrz, zamknięcie górnych wrót, odpompowanie wody oraz otwarcie dolnych wrót trwa ok. 20 minut.

Przy śluzie stoi niemiecki bunkier zbudowany na przełomie XIX i XX wieku.

Trasa rowerowa zatacza pętlę i kończy sie w Rucianym-Nidzie.