Trasa spacerowa ulicami Paderewskiego, Chmielewskiego i Armatnią Górą

Zaraz po wyjściu Bramą Zachodnią z Parku Zdrojowego znajduje się willa Batorówka. Jest to gruntownie przebudowana rezydencja, w której po wojnie mieścił się internat Liceum Ogólnokształcącego.

Spacerując dalej ulicą Paderewskiego dochodzimy do murowanej z drewnianymi elementami dekoracyjnymi willi Wołyń. Willa została wybudowana w latach 1897 do 1902. Posiadała herb Rogala. W latach 1905 do 1907 swoja siedzibę miała w niej szkoła „Macierzy” i czytelnika. Do szkoły tej uczęszczała m.in.: Ewa Szelburg.
Po śmierci pierwszej właścicielki willę otrzymuje w spadku wnuczka hrabiny Janina Maria Prądzyńska. W 1921 roku nowym właścicielem willi staje się Stanisław Cieślak. Po jego śmierci posiadłością zarządza jego żona Janina. Kolejni właściciele willi Wołyń to: Tadeusz Saran i Ignacy Sulikowski, który przeprowadził gruntowny remont i w 1974 roku otworzy Nighy-Club. Obecnie jest to Dom Przyjęć, w którym odbywają się liczne imprezy okolicznościowe, towarzyskie, wesela, spotkania jubileuszowe, zjazdy.

Kolejny godny obejrzenia budynek znajduje się po drugiej stronie przy ulicy Chmielewskiego. Stylowy gmach zaprojektował Jan Koszyc-Witkiewicz. Budynek, zwany Starówką wzniesiony została przez Towarzystwo Popierania Przemysłu Ludowego w 1911 na czele, którego stał doktor Karol Benni. Budynek był siedzibą dla szkół: zabawkarskiej, koszykarskiej, stolarskiej i rzeźbiarskiej. Szkoły stopniowa się rozwijały. Cieszyły dużym uznaniem. Niewątpliwym sukcesem Szkoły Rzeźbiarskiej była wystawa płaskorzeźby w Petersburgu w 1914 roku. Płaskorzeźby wykonane w nałęczowskiej szkole przedstawiały królów polskich i podobizny słynnych Polaków. Cała kolekcja zostałam zakupiona przez Ministerstwo Oświaty dla Wszechrosyjskiego Muzeum w Petersburgu. Prasa rosyjska pisywała w samych superlatywach na temat szkoły w Nałęczowie.
Willa Starówka posiada cztery kondygnacje i pokryta jest czerwona dachówką. W latach międzywojennych funkcjonowała jako jedyna w Polsce Szkoła Spółdzielczości Rolniczej, kierowana przez Zygmunta Chmielewskiego. We wrześniu 1968 roku zostało otworzone Muzeum Spółdzielczości. Muzeum przestało istnieć 31 sierpnia 2000 roku. Obecnie budynek jest w rękach prywatnych. Znajduje się w nim pensjonat i restauracja Starówka.

U zbiegu ulic Chmielewskiego i Paderewskiego znajdują się dwa domy stanowiące własność Zakonu Sióstr Sług Jezusa. W starszym z budynków, który niegdyś należał do rodziny Jasińskich, często bywał Bolesław Prus. Dom w latach późniejszych nabyła rodzina Szumielów. Na terenie posesji, po dziś dzień rośnie jedyny w Nałęczowie piękny okaz miłorzębu japońskiego.

Kolejną warta obejrzenia budowlą jest willa Kurzajka, znajdująca się przy ulicy Paderewskiego. Wybudowana w latach 1895-1896. Właścicielką willi była Franciszka Walicka, następnie Bronisław Trojanowski, a po jego śmierci właścicielami zostali jego 4 synowie. W 1936 roku rodzeństwo sprzedaje posesje Wacławowi Bogdanowiczowi, który postanawia nazwać willę imieniem żony – Józefinka.

Na kolejnej posiadłości znajduje się willa Czekoladka. Wybudowana w stylu zakopiańskim w 1926 roku. Właścicielem był Wacław Trojanowski. W 1943 roku Barbara Trojanowska sprzedaje posiadłość Włodzimierzowi i Stanisławie Pogodzyńskim. Obecnym właścicielem jest Stanisław Kruk.

Kontynuując spacer wchodzimy na ulicę Armatnia Góra. Pierwszym budynkiem na tej ulicy jest duża drewniana willa Osłoda, wybudowana w 1897 roku w szwajcarskim stylu przez rodzinę Tanenbaumów. Po wojnie willę przejął Urząd Miasta i Gminy Nałęczów. Willa Osłoda składa się z trzech kondygnacji: murowanej sutereny oraz drewnianego parteru i piętra. Willa posiada elementy ozdobne w postaci ornamentów roślinnych i zwierzęcych oraz okazałe nadokienniki.

Niedaleko znajduje się willa Widok. Wybudowana została w 1880 roku w stylu szwajcarskim. Właścicielem posiadłości była rodzina Bennich. Następnie willa przechodziła z rak do rąk. Willa Widok to 2 duże, piętrowe, drewniane budynki połączone werandą. Obecnie stanowi własność miejscowego organisty.

Tuż obok znajduje się drewniana Kaplica p.w. św. Karola Boromeusza. Zbudowana została w stylu zakopiańskim w 1917 roku. Fundatorką kaplicy była Ludwika Benni. Miała to być sposób na uwiecznienie pamięć po zmarłym mężu. Wykończenia i prace przy wierzy dzwonnicy prowadzone były przez Józefa, Mariana i Romana Malickich.
Ołtarz znajdujący się wewnątrz kaplicy jest autorstwa artysty, rzeźbiarza Jana Żylskiego. W latach 1912-13 był kierownikiem Szkoły Snycerskiej w Nałęczowie. Natomiast w latach 1917- 1939 prowadzi własną Szkołę Rzeźby w drewnie. W latach 1942 do 1944 za zgodą Niemców prowadzi Szkołę Przemysłu Drzewnego. W latach późniejszych uczy w nałęczowskim liceum ogólnokształcącym. W latach 1947-1948 założył wraz z Marianem Pazurą, Liceum Technik Plastycznych. Do roku 1950 znajdowało się w jego willi „Jasna”.
Boczne rzeźby w kaplicy, św. Wojciecha i św. Stanisława wykonał dyrektor Państwowego Liceum Sztuk Plastycznych, Michał Pudełko. W centralnej części ołtarza znajduje się obraz olejny, przedstawiający św. Karola Boromeusza, patrona doktora Bonniego. Kaplica zbudowana jest na rzucie dwóch prostokątów: zakrystii i nawy. Dach pokryty jest gontem. Główne drzwi maja półkoliste odrzwia nabijane kołkami. Przed wejściem jest niewielki taras z balustradą, do którego prowadzą murowane schody. Kaplica od ulicy oddzielona jest drewnianym ogrodzeniem ze stylizowaną bramką, zwieńczoną łukiem, na którym widnieje papieskie zawołanie „Totus Tuus”.
Od 1 stycznia 1998 roku kaplica została przemianowana przez ks. Abp Józefa Życińskiego – Metropolitę Lubelskiego na kościół rektoralny. Przy ulicy Różanej 1, umieszczona została tablica upamiętniająca Papieża Polak. W tej kaplicy Karol Wojtyła odprawiał msze święte.

Niedaleko kościoła na zboczu znajduje się jedna z najpiękniejszych wilii w Nałęczowie – willa Podgórze. Wybudowana w stylu szwajcarskim w latach 1882-1885 wybudował ją Aleksander Oskierko – ziemianin litewski i Sybirak. Po śmierci żony Oskierko sprzedał dom doktorowi Karolowi Benni. Później willa wielokrotnie zmieniała swoich właścicieli by ostatecznie w 1975 roku stać się własnością rodziny Kołdejów. Willa składa się z 4 różnej wielkości brył połączonych w jedną całość. Najwyższa bryła zwieńczona jest loggią. Trzy dwukondygnacyjne werandy zdobi ornament roślinny. Podbudówka jest w kolorze białym natomiast pozostała część willi w ciemnym kolorze drewna. Na szczycie dachy widnieje nazwa „Podgórze”. W ogrodzie za willą znajdują się niegdyś używane zabudowania. Gośćmi w willi byli m.in.: Henryk Sienkiewicz, Mieczysław Karłowiczowie, Ewa Szelburg-Zarembina, Feliks Araszkiewicz.

Kolejny godnym zobaczenia budynkiem jest wybudowana w stylu włoskim willa Ukraina z 1894 roku. Początkowo własność rodziny Cieciszowskich, następnie Rulikowskich, Jałowieckich, Kiślaków, Ordów, a od 1993 roku – Ossowskich. Do wybuchu II wojny światowej mieścił się w niej pensjonat. Odbywały się tutaj słynne bale i wieczorki taneczne. Od roku 1944 część pomieszczeń zajmował nałęczowski oddział Poczty Polskiej oraz Fundusz Wczasów Pracowniczych.

Spacer dobiega końca. Jest jeszcze jedna willa, przy której warto się zatrzymać. Willa Borowianka, wybudowana w stylu szwajcarskim na początku XX wieku. Początkowo własność Borowińskiego, następnie właścicielami byli Żydzi. Borowinka w 1930 roku staje się własnością Justyna Bykowskiego, kolejno przyjmuje ją spadkobierczyni Zofia Spisacka, która sprzedaje wille Zygmuntowi Grabowskiemu. Willa to drewniany, parterowy domek z poddaszem, kryty dwuspadowym dachem. Na 2 werandach znajdują się roślinny i geometryczny ornament. Na szczycie wbudowano tabliczkę z nazwą willi. Obecni właściciele państwo Targońscy odremontowali budynek.

_{źródło: Przewodnik turystyczny po Nałęczowie}