Velehrad – Klasztor Cystersów z bazyliką Św. Cyryla i Metodego

W pobliżu Velehradu znajdował się kościół metropolitalny Metodego, w którym został on pochowany. Najazdy Węgrów powodowały ogromne zniszczenia osad wielkomorawskich, dlatego obecnie nie można dokładnie wskazać miejsca, w którym postawiony był kościół i grób. Kult świętych słowiańskich, którzy razem ze św. Benedyktem są współpatronami Europy, sprawia, iż jest to miejsce znane w Czechach i zagranicą.

Historia Velehradu sięga już początku XIII wieku, kiedy to margrabia morawski Władysław Henryk, razem ze swoim bratem królem czeskim Przemysłem Ottokarem I, założył tutaj pierwszy na Morawach klasztor cystersów. Pierwszych dwunastu cystersów przybyło na Velehrad w 1205 roku z Plas czeskich. W połowie XIII wieku dokończono budowę kościoła Wniebowzięcia Marii Panny i klasztoru w przejściowym stylu romańsko – gotyckim. Kościół był wspaniałą bazyliką z pięcioma nawami. Dzięki swojej długości 100 metrów był wtedy największym kościołem w państwie czeskim. Pozostałości tej dawnej bazyliki zachowały się do dnia dzisiejszego – na wschodniej ścianie kościoła zachowały się trzy z pięciu apsyd (najważniejsza z nich jest po środku piękne zdobiona fryzem romańskim) a w podziemiach dzisiejszej budowy, w lapidarium, dostępne są fundamenty romańskiego kościoła.

Spalony przez husytów w XV wieku budynek, w latach następnych był kilkakrotnie przebudowywany. Obecny wygląd pochodzi z przełomu XVII i XVIII wieku. Nie wiadomo kto był autorem barokowych zmian, na podstawie stylu przypisuje się je Giovanniemu Pietro Tencallowi, nieznani są również artyści, którzy zajmowali się zdobieniem wnętrza. Ogromna fasada dopełniona została dwoma wieżami, a podłoga kościoła o dwa metry podwyższona nasypem.

W okresie reform józefińskich klasztor zlikwidowano. Znana bazylika stała się nieistotnym kościółkiem wiejskim. Kościół podupadał, sala kapitulna zdobiona kolumnami marmurowymi pełniła funkcję stajni końskiej. Velehrad został odnowiony w drugiej połowie XIX wieku z okazji milenijnych uroczystości przybycia misji Cyryla i Metodego na Morawy. W 1890 roku przybyli na Velehrad jezuici, którzy, za wyjątkiem czterdziestu lat okresu komunistycznego, mają tutaj swoją siedzibę do dzisiaj. W 1927 roku papież Pius IX docenił znaczenie Velehradu, chodziło o działalność Cyryla i Metodego oraz unitarian, i nadał mu tytuł basilica minor. Papież Jan Paweł II w 1985 roku, w jedenastą rocznicę śmierci św. Metodego, darował bazylice Złotą różę (tylko kilka bazylik na całym świecie uzyskało ten zaszczyt). Osobiście odwiedził bazylikę w 1990 roku, podczas swojej pierwszej wizyty w Czechach.

Źródło: www.czechtourism.com