Z dala od tłumów: Dolina Izery

Rezerwat przyrody Torfowiska Doliny Izery

Rezerwat został utworzony w 2000 roku w celu ochrony roślinności torfowiskowej i zastąpił rezerwat Torfowisko Izerskie utworzony w 1969 roku, dla ochrony stanowiska brzozy karłowatej. Warto wiedzieć, że jest to jedno z trzech miejsc występowania tej rośliny w Polsce. Co ciekawe, występują tu również kosodrzewina - jest to najniżej położone stanowisko w Polsce, jałowiec halny, bażyna czarna, malina moroszka, mchy torfowce, rosiczki, turzyce i wełnianki. Rezerwat obecnie ma powierzchnię 529,36 ha.

Ciąg torfowisk typu wysokiego i przejściowego powstał na skutek dużych opadów atmosferycznych oraz stagnacji wody przy nieprzepuszczalnym podłożu, jak również wyrębu podmokłych lasów iglastych przez osadników czeskich w ok. XVII w. Istniejące przed tym małe torfowiska rozrosły się, m.in. przez podniesienie się poziomu wód gruntowych, natomiast lasy się nie odrodziły.

Izerskie torfowiska zaczęły rozwijać się już pod koniec epoki lodowcowej, co sprawia, że najgłębsze pokłady osiągają wiek 11 tysięcy lat. Natomiast model roślinności torfowiskowej występującej w rezerwacie został udostępniony w Ogrodzie Dydaktycznym Izery Trzech Żywiołów w Nadleśnictwie Świeradów w Świeradowie-Zdroju.

Izera przepływająca przez rezerwat stanowi główną rzekę odwadniającą oraz jest prawym dopływem Łaby. Oprócz niej liczne są tutaj mniejsze lub większe strumienie i potoki, m.in. Jarzębiak, Izerski Potok, Łącznik, Tracznik, Kobyła, Kobyłka, Jagnięcy Potok i Zielnik. Wszystkie one należą do zlewni Morza Bałtyckiego, w przeciwieństwie do Izery, należącej (poprzez Łabę) do zlewni Morza Północnego.

Rezerwat znajduje się niecałe pół godziny drogi od Chatki Górzystów, niedaleko granicy z Czechami. Ochroną objęte są zarówno obszary torfowisk po polskiej stronie Izerów, jak i po stronie czeskiej.

Hala Izerska

Hala Izerska jest górską łąką położoną na wysokości 840–880 m n.p.m. w dolinie Izery, w Górach Izerskich, w Sudetach.

Warunki klimatyczne panujące na Hali Izerskiej są zbliżone do położonego o 600 m wyżej subalpejskiego piętra Karkonoszy, co spowodowane jest napływem chłodnego i wilgotnego powietrza atlantyckiego. Zimą notowane bywają na niej temperatury powietrza poniżej 30 stopni, a nawet latem bywa tu mroźno. Praktycznie w każdym miesiącu notuje się tutaj temperatury ujemne, a śnieg zalega na hali do maja. Ze względu na najniższe średnie temperatury roczne Hala Izerska uważana jest za polski biegun zimna.

Rekordowo niskie temperatury na Hali Izerskiej są efektem nocnej inwersji temperatury, kiedy ze zboczy gór schodzi chłodne powietrze w kierunku szczelnej kotliny. Łączna suma opadów rocznych wynosi 1500 mm, czyli w przybliżeniu tyle, ile w Karkonoszach i Tatrach.

Na Hali Izerskiej rosną charakterystyczne dla torfowisk okazy bażyny czarnej, turzycy skąpokwiatowej i bagiennej, wełnianki pochwowatej i wąskolistnej czy rosiczki okrągłolistnej. To właśnie w tym miejscu znajduje się także najniższe stanowisko kosodrzewiny i jest ono jednym z dwóch pozakarkonoskich stanowisk w Sudetach. Obszar ten częściowo obejmuje swoim zasięgiem rezerwat przyrody Torfowiska Doliny Izery.

Na Hali Izerskiej znajduje się schronisko Chatka Górzystów – jedyny obiekt, który ocalał ze zniszczonej w latach 50. XX wieku wioski Gross-Iser. Prowadzą do niej wygodne, utwardzone drogi rowerowe i piesze, m.in. ze Świeradowa-Zdroju oraz piesze szlaki turystyczne i narciarskie.

Przez Halę Izerską przebiegają trzy szlaki turystyczne:

• czerwony szlak turystyczny - Szlak do Jakuszyc
• żółty szlak turystyczny: ze Stogu Izerskiego na Rozdroże Izerski
• niebieski szlak turystyczny: z Polany Izerskiej do Szklarskiej Poręby
  

Chatka Górzystów na Hali Izerskiej

Chatka Górzystów to schronisko turystyczne mieszczące się na Hali Izerskiej, gdzie istniała kiedyś wieś Gross-Iser. Budynek schroniska, w którym mieściła się szkoła, i stojąca obok niego drewutnia są jej jedyną pozostałością. Osada została całkowicie zniszczona w latach powojennych.

Budynek schroniska powstał około 1938 roku, jako druga szkoła w miejscowości. Posiadał główną klasę z pokojem na bibliotekę, pomieszczenie do prac ręcznych dla chłopców i kuchnię dla dziewcząt. Na piętrze mieszkał nauczyciel wraz z rodziną. W dzisiejszej jadalni mieściła się stajnia. Tuż obok szkoły stała dzwonnica.

W 1945 szkoła posiadała kompletną instalację wodociągową i kanalizacyjną oraz oświetlenie we wszystkich pokojach. Po wojnie szkołę zdewastowano i ogołocono z większości sprzętów i wielu elementów konstrukcyjnych. Budynek szkoły zaadaptowano na schronisko w połowie lat 80. XX wieku. Początkowo było to jedynie studenckie schronisko, należące do studentów z Wyższej Szkoły Inżynieryjnej z Zielonej Góry.

Jak dotrzeć do Chatki Górzystów? Możemy skorzystać z jednego z trzech szlaków pieszych:

• czerwony szlak turystyczny prowadzący z Chatki Górzystów do Jakuszyc przez Schronisko Turystyczne „Orle”
• niebieski szlak turystyczny ze Świeradowa-Zdroju i dalej do Szklarskiej Poręby
• żółty szlak turystyczny z Przełęczy Łącznik i dalej do Rozdroża Izerskiego

Miłośnicy rowerowych wycieczek także znajdą tu coś dla siebie. Otóż do Chatki Górzystów prowadzą także trzy trasy rowerowe:

• Nr 9 − Trasa Towarzystwa Izerskiego (Konna Ścieżka)
• Nr 10 − Trasa Interferii
• Nr 13 − Izerska Pętla
  

Izerski Park Ciemnego Nieba

Górna część Doliny Izery i Dolina Jizerki należy do najcenniejszych przyrodniczo obszarów na pograniczu czesko-polskim. Obszar ten jest słabo zaludniony i jednocześnie dobrze osłonięty od świateł miejscowości położonych w Górach Izerskich i w ich pobliżu, przez grzbiety górskie. Dzięki czemu stanowi doskonałe miejsce do obserwacji gwiazd na niebie.

Nic więc dziwnego, że właśnie w tym miejscu powstał Izerski Park Ciemnego Nieba. Zajmuje on powierzchnię około 7500 ha i powstał w ramach Międzynarodowego Roku Astronomii 2009. Inicjatorem parku jest Instytut Astronomiczny Uniwersytetu Wrocławskiego, przy współpracy z innymi instytucjami takimi, jak Instytut Astronomiczny Akademii Nauk Republiki Czeskiej.

Jest to pierwszy w Polsce park ciemnego nieba oraz pierwszy na świecie transgraniczny park tego typu. Celem istnienia parku jest przede wszystkim zachowanie nocnego nieba wolnego od nadmiaru światła, dzięki czemu możliwe jest obserwowanie gwiazd, a co jest obecnie w miastach i wokół nich mocno ograniczone. Ponadto celem jest również zwrócenie uwagi na sam problem nadmiernego „zanieczyszczania” nocnego nieba sztucznym światłem oraz propagowanie ochrony środowiska nocnego.