Zabytkowe kamienice stanowią większą część zabudowań Starego Miasta, najbardziej reprezentacyjnej dzielnicy Elbląga. Szczególnie pięknie wyglądają z punktu widokowego, który znajduje się w wieży elbląskiej katedry, której patronem jest św. Mikołaj.
Stare Miasto w Elblągu, nie takie stare
Elbląg zyskał prawa miejskie w 1237 roku, natomiast w kolejnym stuleciu nastąpił jego szybki rozwój. Jako członek Związku Hanzeatyckiego był sporym portem oraz ośrodkiem handlowym. Umożliwiało to elbląskim mieszczanom bogacenie się i nie pozostało bez wpływu na architekturę miasta. Przed drugą wojną światową Stare Miasto w Elblągu porównywano do gdańskiego – i nie było to wcale określenie na wyrost.
Również obecnie możemy wyobrażać sobie, jak piękne były gotyckie kamieniczki. Niestety, większa ich część została zniszczona podczas walk wycofujących się wojsk niemieckich z Armią Czerwoną. Po wojnie ruiny rozebrano, a cegły wykorzystano do odbudowy Warszawy. Elbląska starówka odzyskuje dawny kształt od lat 80. XX wieku. Wyniki rewitalizacji zachwycają turystów, którzy zwiedzają miasto. Prowadzona jest ona w nurcie retrowersji, co oznacza, że nowe kamieniczki nie są wiernym odtworzeniem oryginalnych, a jedynie nawiązują do stylu historycznych budynków. Mieszczą się w nich bary, kawiarnie i restauracje, które są oblegane przez turystów.
Nie oznacza to jednak, że na Starym Mieście w Elblągu w ogóle nie odnajdziemy śladów dawnej zabudowy. Przejawia się ona w zachowanym układzie urbanistycznym, warto zwiedzić także katedrę św. Mikołaja, datowaną na XIII wiek. Choć i świątynie nie uniknęła wojennych zniszczeń, to zachowało się wiele elementów jej gotyckiego wyposażenia, w tym chrzcielnica, figura św. Mikołaja, drewniana grupa ukrzyżowania oraz późnogotyckie ołtarze. Do symboli Elbląga zaliczymy również Bramę Targową, będącą elementem dawnych fortyfikacji, oraz Centrum Sztuki Galerię EL, która mieści się w XIII-wiecznym podominikańskim kościele.
Elbląskie zabytkowe kamienice
Z wojennej zawieruchy ocalało tylko sześć kamienic… Jedną z najpiękniejszych jest dawna własność kupca bławatnego Josta von Kampena, znajdująca się przy ulicy Garbary 12. Kamienica to przykład manieryzmu flandryjskiego – do dzisiaj zachwyca fasada z czerwonej cegły. Kampen został właścicielem budynku w 1585 roku, a pięć lat później część pomieszczeń przekazał gminie menonickiej. Menonici korzystali z niego do 1900 roku, gdy przenieśli się do kościoła zlokalizowanego na Wyspie Spichrzów. Obecnie kamienica Josta von Kampena służy celom mieszkalnym i usługowym.
Znakomitym przykładem rekonstrukcji jest odbudowana z wojennych zniszczeń kamienica przy ulicy Studziennej 33-34A. Większość elbląskich kamieniczek wznoszona jest na zasadzie retrowersji, ta zaś została dokładnie zrekonstruowana. Obecnie mieści się tam klinika medycyny estetycznej, nic jednak nie stoi na przeszkodzie, by przyjrzeć się misternie odtworzonej gotyckiej elewacji. Pierwsza kamienica powstała w tym miejscu około roku 1390 i wielokrotnie zmieniała właścicieli. Jednym z nich był nawet XVII-wieczny burmistrz Elbląga. Później mieściła się tam słynna wytwórnia organów Gebrüder Terletzki, która następnie przeszła na własność Eduarda Witteka. Był on nawet oficjalnym dostawcą tych instrumentów na dwór księcia Fryderyka Leopolda Pruskiego.
Kamienice przy ulicach Garbary i Studziennej to niewątpliwie najcenniejsze i najpiękniejsze elbląskie budynki, świadczące o dawnej urodzie tego miasta. Jednak wśród zabytkowych kamieniczek można wymienić również te, które powstały w wiekach XIX i na początku XX. Jedna z nich znajduje się przy ulicy Grunwaldzkiej 69-71 i reprezentuje styl eklektyczny z wyraźnymi elementami secesji. Dawniej wyróżniał się bogato zdobioną elewacją, teraz jednak jest znacznie skromniejszy.
Na liście zabytkowych kamienic Elbląga znajduje się również narożny budynek u zbiegu ulic Traugutta i Kosynierów Gdańskich. Jego budowę ukończono w 1898 roku, utrzymano go w stylu eklektycznym. Elewacje frontowe wyróżniają się kunsztownymi zdobieniami, które zwracają uwagę również współcześnie. Warto zwrócić uwagę także na kamienicę stojącą przy ulicy 3 Maja 4. Ona również powstała w końcu XIX wieku i utrzymana jest w stylu eklektycznym. Portal wejściowy zdobiony jest tam herbem Elbląga, a to tylko jeden z elementów bogatej dekoracji frontu kamienicy.
