Atrakcje
- Krupówki – jedna z najsłynniejszych ulic w Polsce. To promenada Zakopanego biegnąca przez środek miasta, gdzie mieści się większość sklepów, lokali i instytucji. Początkowo była to ścieżką łączącą Zakopane z Kuźnicami. Po pożarze w latach 70 – tych XIX w. przebudowano ją na ulicę miejską. Znajduje się tu budynek pierwszego zakopiańskiego Hotelu „Pod Giewontem” czy drewniana willa zwana Wenecją.
- Kościół parafialny – neogotycki kościół Świętej Rodziny wzniesiony w 1896 r. z inicjatywy ks. Stolarczyka. Wnętrze kościoła to jeden z najcenniejszych zabytków stylu zakopiańskiego. W ołtarzu głównym tryptyk z 1903 r. z figurami Świętej Rodziny przypominający bożonarodzeniową szopkę. Kaplicę Matki Bożej Różańcowej zaprojektował Stanisław Witkiewicz w stylu zakopiańskim. Znajdujące tam figury św. Katarzyny i św. Dominika mają rysy Stanisława Witkiewicza i Marii Dembowskiej, żony przyjaciela, dozgonnej, wiernej przyjaciółki artysty, którą była jego egerią, kobietą "dla ducha i serca". Polichromia Janusza Kotarbińskiego w nawie głównej ilustruje 8 błogosławieństw – wśród postaci rozpoznać można brata Alberta Chmielowskiego i ks. Stolarczyka – nad głównym wejściem.Kaplica Jan Chrzciciela zaprojektowana przez Stanisława Witkiewicza mieści obraz Jana Chrzciciela na tle Czarnego Stawu Gąsienicowego. Płótno wywołało skandal, gdyż twarz Jana to autoportret Witkiewicza.
- Stary Kościół p.w. Matki Boskiej Częstochowskiej i św. Klemensa – centralny punkt ulicy Kościeliskiej. Powstał w 1847 r. z inicjatywy Klementyny Homolacsowej, która była też inicjatorką pierwszej zakopiańskiej parafii. Obecnie opiekę nad świątynią sprawują siostry felicjanki.
- Kaplica Gąsieniców przy ul. Kościeliskiej – pierwszy budynek sakralny w Zakopanem wzniesiony w 1800r. przez Pawła Gąsienicę.
Stary Cmentarz na Pęksowym Brzyzku – pierwszy cmentarz w Zakopanem, zwany cmentarzem zasłużonych. Powstał w połowie XIX w. na ziemi Jana Pęksa, który ofiarowanej na ten cel stromy teren nad potokiem, czyli w gwarze góralskiej brzyzek. Wśród ok. 250 nagrobków znajdują się tutaj groby Kazimierza Przerwy Tetmajera, Władysława Orkana, Heleny Marusarzówny, Makuszyńskich, Stanisław Witkiewicza, Tytusa Chałubińskiego, Ks. Stolarczyka, Sabały. - Willa „Koliba” – to pierwszy przykład stylu zakopiańskiego. Zbudowana została w 1893r. wg projektu Stanisława Witkiewicza dla miłośnika góralszczyzny hrabiego Gnatowskiego pochodzącego z Ukrainy. Obecnie znajduje się tu Muzeum Stylu Zakopiańskiego im. Stanisława Witkiewicza. We wnętrzu zgromadzono eksponaty etnograficzne i sprzęty projektu Stanisław Witkiewicza, który wprowadzał styl zakopiański nie tylko do architektury, ale również do przedmiotów codziennego użytku. Mieści się tu także największa w Zakopanem kolekcja portretów Witkacego. W willi zachowano pierwotny wystrój 5 pomieszczeń mieszkalnych.
- Willa „Pod Jedlami” – to perła stylu zakopiańskiego. Od stu lat jest własnością rodziny Pawlikowskich. Dla nich zaprojektowana została przez Stanisława Witkiewicza. Mieszkała tu m.in. Maria Pawlikowska – Jasnorzewska.
- Willa „Witkiewiczówka” – dom na Antałówce w stylu zakopiańskim zaprojektowany w 1904 r. przez Jana Koszczyca Witkiewicza. W latach 30. XX w. mieszkał tu Witkacy.
- Chata Sabały – drewniany budynek z pierwszej połowy XIX stulecia, usytuowany na Starych Krzeptówkach, w zachodniej części Zakopanego.
- Muzeum Tatrzańskie im. Tytusa Chałubińskiego – zwiedzającym udostępniono 3 sale – w pierwszej jest galeria fotografii słynnych ludzi związanych z Zakopanem, w drugiej – rekonstrukcja chaty góralskiej przeniesiona z ulicy Kościeliskiej, a w trzeciej- stroje góralskie, w tym pasów zbójnickich, instrumentów muzycznych, obrazów na szkle itp. Przedmiotów charakterystycznych dla Podhala. Sale na piętrze – to ekspozycja flory i fauny oraz zbiorów geologicznych. Za budynkiem muzeum znajduje się górski ogród botaniczny – alpinarium – dostępny tylko w sezonie letnim.
- Muzeum Karola Szymanowskiego w rezydencji "Atma" – dom w stylu zakopiańskim wybudowany dla Józefa Kasprusia Stocha w 1905 r. spełniał przez lata funkcję pensjonatu, który w latach trzydziestych wynajmował kompozytor Karol Szymanowski. Słynna Atma – słowo pochodzące z sanskrytu – oznacza spokój duszy.
- Teatr Witkacego – to znany w Polsce i na świecie teatr wystawiający zwykle spektakle nowatorskie i oryginalne. Podstawę repertuaru stanowią dramaty Witkacego, ale nie brak i sztuk takich autorów jak Ionesco czy Gombrowicz. Teatr przyciąga widzów nie tylko repertuarem, ale i artystyczną atmosferą. Tradycją jest życzliwe zajmowanie się widzami.
- Gubałówka – słynna zakopiańska góra 1120 m n.p.m., na którą można łatwo podejść lub wjechać kolejką. Ze szczytu rozciąga się widok na Zakopane i Tatry. W lecie czynna jest zjeżdżalnia Gubałówka, na ostatnim odcinku saneczki hamują i wyciągiem transportowane są wraz z pasażerem do góry. Obok – we wnętrzu zamkniętych krętych rur – czynne są rajskie ślizgawki. W zimie – atrakcja jest stok narciarski.
- Kasprowy Wierch – szczyt tatrzański 1987 m n.p.m. – z którego rozciąga się piękna panorama Tatr. Można podjechać kolejką, która ma 3 stacje – dolną Kuźnicach, pośrednią na Myślenickich Turniach i górną na Kasprowym wierchu. Kolejka wybudowana w 1936 r. powstała w niecałe 7 miesięcy.
- Murowaniec – schronisko na Hali Gąsienicowej 1505 m n.p.m. zbudowane w latach dwudziestych XX w.
- Czarny Staw Gąsienicowy – jedno z największych jezior tatrzańskich położone u stóp Kościelca na wysokości 1620 m n.p.m. Najładniej prezentuje się przed południem w pełnym słońcu. Niedaleko znajduje się głaz ze swastyką – sanskryckim symbolem słońca, szczęścia i życia – ulubiony znak Mieczysława Karłowicza – kompozytora i taternika, który zginął tu w lawinie w 1909 r.
- Drewniana Kaplica w Jaszczurówce – zbudowana z drewna świerkowego bez użycia gwoździ w 1906 r. na podstawie projektu Stanisława Witkiewicza. Wnętrze to arcydzieło sztuki góralskiej. W piwnicy przy kaplicy działa galeria obrazów na szkle.
- Wodogrzmoty Mickiewicza – to trzy kaskady spadające z Doliny Roztoki do Doliny Białki. Nazwę nadano na pamiątkę sprowadzenia zwłok wieszcza do kraju, choć poeta nigdy w tym miejscu nie był.
- Morskie Oko – najpiękniejsze jezioro polodowcowe w Tatrach położone na wysokości 1395 m n.p.m. o głębokości ponad 50 m i powierzchni prawie 35 ha. Leży w otoczeniu malowniczych szczytów – Rysów, Mięguszowieckich Szczytów, Mnicha, Miedzianego. Nad jeziorem rosną okazałe limby.
Schronisko nad Morskim Okiem – to jedno z najstarszych i najładniejszych i najbardziej komfortowych schronisk tatrzańskich. Obiekt zabytkowy. - Czarny Staw pod Rysami – największe i najgłębsze jezioro w Tarach położone na wysokości 1583 m n.p.m. Nazwa pochodzi od prawie czarnej toni jeziora ocienionej szczytami i występujących na głazach glonów – sinic.
- Dolina Kościeliska – jedna z najpiękniejszych dolin w Tatrach Zachodnich. Przepływa przez nią Potok Kościeliski. Wycieczka do doliny daje możliwość zwiedzenia jaskiń i podziwiania pięknych widoków.
- Jaskinia Raptawicka – dojście od Pisanej Skały. Zejście w głąb po 3,5 metrowej drabinie. Konieczna latarka.
- Jaskinia Mylna – grota o długości 1120 m na zachodnim zboczu Raptawickiej Turni. Do zwiedzania przeznaczono ok. 300 m. Konieczna latarka. Utrudnienia spowodowane niskimi przejściami i błotem.
- Jaskinia Mroźna – położona na wysokości 1100 m n.p.m. grota, gdzie można obejrzeć nacieki, rzeźbę krasową, jeziorko i ogródek ze stalagmitami.
Historia
Tu zatrzymywali się przybywający coraz liczniej w Tatry podróżnicy i turyści. Uroki Zakopanego zaczęto dostrzegać dopiero w połowie XIX w., gdy w Kuźnicach zaczęto dotkliwie odczuwać brak tatrzańskiej ciszy i spokoju…
W 1845 r. z inicjatywy dziedziczki Klementyny Homolacsowej założono w Zakopanem pierwszą parafię i rozpoczęto budowę kościoła. Chętnego, który by zechciał objąć tutejsze probostwo poszukiwano dwa lata, ale ksiądz Józef Stolarczyk, który tu przybył z Tarnowa, szybko zjednał sobie miejscowy lud. Rozbudował kościółek, urządził cmentarz i nakłonił górali do wynajmowania izb coraz to liczniej napływającym turystom, którym i sam chętnie udzielał gościny – jego plebania stała się zresztą swoistą informacją turystyczną – miejscem, gdzie wynajmowano kwatery czy przewodnika na tatrzańskie wycieczki. Stolarczyk okazał się też zapalonym taternikiem. Uczestniczył w pierwszym turystycznym przejściu przez Mięguszowiecką Przełęcz, jako pierwszy zdobył Baranie Rogi, stąd pobliska przełęcz została nazwana jego imieniem, jako siódmy – wszedł na Gerlach.
Początkowo wynajmowano letnikom białe izby w góralskich chatach, z czasem jednak zaczęto budować domy przeznaczone tylko dla turystów. Pierwszy hotel „Pod Giewontem otwarto w 1885 r. Rok przed końcem XIX stulecia doprowadzono do wsi linię kolejową z Chabówki. Zakopane rozwijało się żywiołowo i chaotycznie – do normalizacji jego rozwoju przyczynił się… pożar drewnianych Krupówek, co umożliwiło nadanie im kształtu "ulicy miejskiej". Pojawiła się lokalna prasa. Zakopane odkryli artyści, nastąpił bujny rozwój życia kulturalnego, działały kabarety, powstawały kolejne pensjonaty i baza turystyczna. W 1933 r. Zakopane uzyskało prawa miejskie.
Do Zakopanego zjeżdżano nie tylko dla walorów turystycznych miejsca, ale także dla modnej w ówczesnym czasie kuracji żętycowej zalecanej na płuca. Prawdziwą sławę miejscowości uzdrowiskowej zyskało Zakopane dopiero, kiedy zjawił się tutaj w 1873 r. znany warszawski lekarz dr Tytus Chałubiński, który pod koniec życia osiadł tu na stałe. Zasłynął jako społecznik i popularyzator taternictwa, zyskując miano „odkrywcy Zakopanego" i „Króla Tatr”. To głównie dzięki niemu Zakopane uzyskało w r. 1886 status stacji klimatycznej. Jego również uhonorowano w nazwie jednej z przełęczy w otoczeniu Morskiego Oka – Wrota Chałubińskiego.
Pierwszy zakład leczniczy powstał w Zakopanem w 1875 r. Przeznaczony był do kąpieli żużlowych i iglicowych, a od 1881 r. działał jako zakład hydropatyczny z prawdziwego zdarzenia. Jego pensjonariusze korzystali nie tylko z basenów i natrysków, ale i z cieplicowych źródeł w Jaszczurówce. Szybko zaczęły powstawać kolejne uzdrowiska. Pobyt pod Tatrami zalecano głównie przy gruźlicy, ale także przy reumatyzmie, niedomaganiach serca, anemii czy nerwicach. Dzisiejsza medycyna zweryfikowała niektóre z poglądów ówczesnych lekarzy, a Zakopane prawie całkowicie utraciło swą funkcję uzdrowiska, choć górski klimat nadal może być wykorzystywany przy leczeniu wielu chorób.
Pierwsze osady pojawiły się na Podhalu w XII w. Jedną z nich było Zakopane. Najstarszym dokumentem jest przywilej Michała Korybuta Wiśniowieckiego z 1670 r. zatwierdzający prawa mieszkańców wsi, które mieli otrzymać z rąk Stefana Batorego w 1578 r. Pierwszym znanym z nazwiska osadnikiem był Gąsienica, którego synowie, Jędrzej i Paweł, wybudowali młyn u zbiegu potoku Białego i Cichej Wody. Jest to najstarsza część Zakopanego zwana obecnie Nawsiem. Rozwój osady rozpoczął się w na przełomie XVIII i XIX w., gdy u wylotu pobliskiej Doliny Bystrej odkryto i zaczęto eksploatować rudy żelaza. Na terenie zakopiańskich Kuźnic na początku XIX w. w pobliżu rozwijającej się hamerni węgierska rodzina Homolacsów, będąca jej właścicielami postawiła dwór i karczmę z pokojami dla gości.
Zakopane to jedna z najbardziej znanych miejscowości turystycznych Polski. Moda na to miasto nie ustaje od połowy XIX wieku. Swoją popularność zawdzięcza ono wielu możliwościom, jakie oferuje swoim gościom. Zimą - liczne wyciągi i doskonałe warunki narciarskie. Latem – spacery szlakami turystycznymi po uroczych dolinach czy grzbietami otaczających miasto wzgórz oraz skalne wycieczki po przepaścistych szlakach Tatr Wysokich. Miasto przyciąga też niepowtarzalnym klimatem, w którym zgodnie współistnieją zarówno kultura ludowa górali podhalańskich, jak i wymagający wyrobienia repertuar teatru "Witkacego" lub często tu grana muzyka Szymanowskiego. Klimat ten tworzą także zakopiańskie knajpki, koncerty w piwnicach czy spacery po kolorowych Krupówkach…
